31 de decembro de 2013

AMIZADE de Manuel Cuña

Quero darche unha pomba para a tebra onde habitas
e douche a miña pel que latexa cal pomba namorada.

Quero darche unha verba alcendida de doces agarimos
para o teu corazón que chora sangue núa
e douche os meus beizos que deitan sangue de orfos menceres.

30 de decembro de 2013

Unha frase para empezar a semana

Quen non é capaz de perdoar, destrúe o punto que lle permitiría pasar por el mesmo. Perdoar é esquecer. O home perdoa e sempre esquece; en cambio a muller soamente perdoa . 

Ghandi 

29 de decembro de 2013

FERNÁN GARCÍA ESGARAVUNHA [B 1511]

FERNÁN GARCÍA ESGARAVUNHA [B 1511]

Esta ama, cuj'é Joán Coelho,
per bõas manhas que soub'aprender,
cada u for, achará bon conselho:
ca sabe ben fiar e ben tecer
e talha mui ben bragas e camisa;
e nunca vistes molher de sa guisa
que máis limpia vida sabia fazer;
ant', é hoje das molheres preçadas
que nós sabemos en nosso logar,
ca lava ben e faz bõas queijadas
e sabe ben moer e amassar
e sabe muito de bõa leiteira.
Esto non digu'eu por ben que lhi queira,
mais porque ést'assí, a meu cuidar.

E seu marido, de crastar verrões,
non lh'achan par, de Burgos a Carrión,
nen a ela de capar galiões
fremosament', assí Deus mi pardón.
Tod'esto faz; e cata ben argueiro
e escanta ben per olh'e per calheiro
e sabe muito bõa escantaçón.

Non acharedes, en toda Castela,
graças a Deus, de que mi agora praz,
melhor ventrulho nen melhor morcela
do que a ama con sa mão faz;
e al faz ben, como diz seu marido;
faz bon souriç'e lava ben transsido
e deita ben galinha choca assaz.

28 de decembro de 2013

2ª Parte de 20.000 leguas de viaxe baixo os mares (XLV)

O Nautilus descendeu aínda máis, a pesar da poderosa presión que sufría. Eu sentía os seus ferros tremer baixo as xunturas das súas porcas; os seus barrotes se arqueaban; os seus tabiques xemían; os cristais do salón parecían combarse baixo a presión da auga. O sólido aparello cedería, sen dúbida, se tal como dixera o seu capitán non fose capaz de resistir como un bloque macizo. Ao rasar as paredes das rocas perdidas baixo as augas puiden ver aínda algunhas cunchas, sérpulas, espios vivos e algúns espécimes de asterias. Pero pronto estes últimos representantes da vida animal desapareceron, e, por baixo das tres leguas, o Nautilus excedeu os límites da existencia submarina, como o fai un globo que se eleva no aire por encima das zonas respirables. Alcanzaramos unha profundidade de dezaseis mil metros -catro leguas-, e os flancos do Nautilus soportaban entón unha presión de mil seiscentas atmosferas, é dicir, de mil seiscentos quilogramos por cada centímetro cadrado da súa superficie.
- Que situación! -exclamei-. Percorrer estas profundas rexións ás que o home xamais chegara! Mire, capitán, mire esas magníficas rocas, esas grutas deshabitadas, eses últimos receptáculos do Globo onde a vida non é xa posible. Que mágoa que nos vexamos reducidos a non conservar máis que o recordo destes lugares descoñecidos!
- Gustaríalle levar algo mellor que o recordo? -preguntoume o capitán Nemo.
- Que quere vostede dicir?
- Quero dicir que non hai nada máis fácil que tomar unha vista fotográfica desta rexión submarina.
Case non tivera tempo para expresar a sorpresa que me causou esta nova proposición cando, a unha simple orde do capitán, trouxeron unha cámara fotográfica. A través dos paneis, o medio líquido, iluminado electricamente, distinguíase cunha claridade perfecta. Non fose o sol máis favorable a unha operación desta natureza. Controlado pola inclinación dos seus planos e pola súa hélice, o Nautilus permanecía inmóbil. Enfocouse o instrumento sobre a paisaxe do fondo oceánico, e nalgúns segundos puidemos obter un negativo dunha extremada pureza. É o positivo o que ofrezo aquí. Ven nel esas rocas primordiais que non coñeceron xamais a luz do ceo, eses granitos inferiores que forman a forte base do Globo, esas grutas profundas baleiradas na masa pétrea, eses perfís dunha incomparable liña con remates destacados en negro coma se debésense aos pinceis dalgúns artistas flamencos. Logo, máis aló, un horizonte de montañas, unha admirable liña ondulada que compón os planos de fondo da paisaxe. Son incapaz de describir ese conxunto de rocas lisas, negras, brunidas, sen ningunha adherencia vexetal, sen unha mancha, de formas extranamente recortadas e solidamente establecidas sobre unha capa de area que brillaba baixo os resplandores da luz eléctrica. Tras terminar a súa operación, o capitán Nemo díxome.
- Ascendamos, señor profesor. Non convén abusar da situación nin expor por máis tempo ao Nautilus a tales presións.
- Subamos -respondín.
- Agárrese ben. Non tivera case tempo de comprender a razón da recomendación do capitán cando me vin derrubado ao chan. Embragada a hélice a un sinal do capitán e ergueitos verticalmente os seus planos, o Nautilus elevábase cunha rapidez fulgurante, como un globo no aire, e cortaba a masa da auga cun estremecimento sonoro. Ningún detalle era xa visible. En catro minutos franqueou o catro leguas que lle separaban da superficie do océano, e tras emerxer como un peixe voador, recaeu sobre ela facendo saltar a auga a unha prodixiosa altura.

27 de decembro de 2013

FERNÁN GARCÍA ESGARAVUNHA [B 1510]

FERNÁN GARCÍA ESGARAVUNHA [B 1510]

Nenguén-min, que vistes mal doente
de mao mal, ond'houver'a morrer,
eu puj'a mão en el, e caente
o achei muit', e mandei-lhi fazer
mui boa cama, e adormeceu;
e espertou-s'e cobriu-s'e peeu,
e ora jamais guarido se sente.

Achei-o eu jazer desacordado,
que non cuidei que podesse guarir;
e, pois eu vi que era mal coitado,
mandei-o ben caentar e cobrir;
e, des que s'el ben coberto sentiu,
estornudou tres peidos e guariu
ja-quanto máis, e é máis arriçado.

Achei-o eu mal doente, u jazía
desacordado todo con o mal;
e non cuidava que guarecería;
mais a mercee de Deus quanto val!
que, u sa gente del desasperou,
feriu tres peidos e determinhou
e conhoceu, ca ja non conhocía.

Deste mal non cuidei que guarecesse,
pero mandei-lhi fazer ua ren:
que aquel día per ren non comesse
e se deitasse e se cobrisse ben;
e el deitou-se e cobriu-s'entón,
e peeu ben e houve coraçón
pois de bever, e dix'eu que bevesse.

26 de decembro de 2013

Aforismos de Leonardo

133.- Pero vas e cheas de erros parécenme aquelas ciencias que non nacen da experiencia, nai de toda certidumbre, nin terminan nunha noción experimental; é dicir, tales que, nin a súa orixe nin o seu medio, nin o seu fin pasan por ningún do cinco sentidos.

25 de decembro de 2013

INVERNO de Luis Pimentel

Deixarás caer as túas ricas roupas
sobre iste chao miserento.
Estamos na máis humilde casa.
Pola única ventá
contemplamos os farrapos diste día ditoso.
A chuvia bórranos
—pra ledicia nosa—
os brancos, os luminosos
cabalos do estío.
Non queiras pensar
que sobre iste ceo de mendigo
eisiste unha xoia brillante.
Estamos rodeados
dunha natureza miserenta.
Esta paisaxe
xa a presentimos algunha vez.
Viñemos eiquí
por un raro pracer.

24 de decembro de 2013

Cantiga de Nadal

No Portal de Belén
hai un espello cadrado
onde se peina a Virxe
e San Xose ao lado

23 de decembro de 2013

Unha frase para empezar a semana

Robespierre foi a honradez e a crueldade da revolución francesa. 

José Gnecco Laborde

22 de decembro de 2013

ESTEVAN FAIÁN [B 1561]

ESTEVAN FAIÁN [B 1561]

Fernán Díaz, fazen-vos entender
que casariades desta dona ben;
e nós teemos que vos é mal sén
per quant'esto que vos quero dizer:
porque a dona é de terra tal,
Don Fernando, que, per ben nen per mal,
non poderedes i un hom'haver
ante; faredes i vosso prazer
en quererdes con tal dona casar,
Fernan Díaz? Ca é de tal logar
que non podedes, per nen un poder,
haver nulh'home, ca as gentes son
de tal natura, se Deus mi pardón,
que non querran i su vós guarecer.

E sei, Don Fernando, per quant'aprendí,
non poderedes esta dona haver,
ca seus vassalos, com'ouço dizer,
non queren hom'estranho sobre si;
ca dizen que sabedes lousinhar
home deant'e sabedes buscar
gran mal detrás a muitos, com'oí.

21 de decembro de 2013

2ª Parte de 20.000 leguas de viaxe baixo os mares (XLIV)

A nosa navegación continuou nesas condicións ate o 13 de marzo. Aquel día, someteuse ao Nautilus a diversos experimentos de sondaxe que me interesaron vivamente. Percorreramos preto de trece mil leguas desde a nosa partida dos altos mares do Pacífico. Achabámonos entón a 450 37' de latitude Sur e a 370 53' de lonxitude Oeste. Eran os mesmos paraxes nos que o capitán Denham, do Herald, largara catorce mil metros de sonda sen achar fondo. Os mesmos tamén nos que o tenente Parcker, da fragata americana Congress, non puidera achar os fondos submariños a quince mil cento corenta metros. O capitán Nemo decidiu enviar o seu Nautílus á máis extrema profundidade, a fin de controlar esas sondaxes. Eu dispúxenme a anotar todos os resultados da súa investigación. Abríronse os paneis do salón e comezaron as manobras necesarias para alcanzar esas capas tan prodixiosamente profundas.
Compréndese que non se trata de mergullarse enchendo os depósitos, pois á parte de que non bastarían para aumentar suficientemente o peso específico do Nautilus, ao remontarse á superficie habería que expulsar a sobrecarga de auga e as bombas non terían a potencia necesaria para vencer a presión exterior. O capitán Nemo resolveu buscar o fondo oceánico por unha diagonal suficientemente alongada, por medio dos seus planos laterais, aos que se dispuxo nun ángulo de 45'. Levou á hélice ao seu máximo de revolucións e a súa cuádrupla paleta azoutou a auga cunha extraordinaria violencia. Baixo esta poderosa presión, o casco do Nautilus estremeceuse como unha corda sonora e afundiuse con regularidade nas augas. Apostados no salón, o capitán e eu observabamos a agulla do manómetro, que se desviaba rapidamente. Pronto excedemos a zona habitable en que residen a maioría dos peixes. Se algúns deles non poden vivir máis que na superficie dos mares ou dos ríos, outros, menos numerosos, mantéñense a profundidades bastante grandes. Entre estes vin ao hexanco, especie de can mariño provisto de seis fendeduras respiratorias; ao telescopio, de ollos enormes, ao malarmat-acoirazado, de dorsais grises e pectorais negras, protexidas por un peto de vermellas placas óseas, e, por último, ao lepidópodo, que, ao mil douscentos metros de profundidade en que vivía, soportaba unha presión de cento vinte atmosferas. Preguntei ao capitán Nemo se vira peixes a profundidades aínda maiores.
- Peixes? -respondeume-. Raramente. Pero que se supón, que se sabe, no estado actual da ciencia?
- Sábese, capitán, que ao descender cara ás baixas capas do océano a vida vexetal desaparece máis rapidamente que a vida animal. Sábese que alí onde se atopan aínda seres animados non vexeta xa unha soa hidrófita. Sábese que as peregrinas e as ostras chegan a vivir a dous mil metros de profundidade e que Mac Clintock, o heroe dos mares polares, sacou unha estrela viva desde unha profundidade de dous mil cincocentos metros. Sábese que a tripulación do Bull-Dog, da Mariña real, pescou unha asteria a duas mil seiscentas brazas, ou sexa, a unha profundidade de máis dunha legua. Pero quizá me diga vostede, capitán, que non se sabe nada.
- Non, señor profesor -respondeu o capitán-, non incorrerei en tal descortesía. Pero si lle preguntarei como se explica vostede que haxa seres que poidan vivir a tales profundidades.
- Explícoo por dúas razóns -respondín-. Ante todo, porque as correntes verticais, determinadas polas diferenzas de salinidade e de densidade das augas, producen un movemento que basta para manter a vida rudimentaria das encrinas e as asterias.
- Moi xusto -dixo o capitán.
- E ademais, porque se o osíxeno é a base da vida, sábese que a cantidade de osíxeno disolto na auga mariña aumenta coa profundidade en lugar de diminuír, e que a presión das capas baixas contribúe a comprimilo.
- Ah! Coñécese iso? -dixo o capitán Nemo, cun ton lixeiramente sorprendido- Pois ben, señor profesor, iso está moi ben, porque é a pura verdade. Eu engadirei que a vexiga natatoria dos peixes pescados na superficie contén máis ázoe que osíxeno á inversa da dos peixes extraídos das grandes profundidades. O que dá a razón ao seu sistema. Pero continuemos as nosas observacións.
Mirei ao manómetro. O instrumento indicaba unha profundidade de seis mil metros. Levabamos xa unha hora en inmersión. O Nautilus continuaba descendendo en plano inclinado. As augas eran admirablemente transparentes e dunha diafanidade indescritible. Unha hora máis tarde achabámonos xa a trece mil metros -unhas tres leguas e cuarto-, e o fondo do océano non se deixaba aínda presentir. Aos catorce mil metros vin uns picos negreiros que xurdían no medio da auga. Pero esas cimas podían pertencer a montañas tan altas como o Himalaia ou o Monte Branco, ou máis mesmo, e a profundidade dos abismos continuaba sendo difícil de avaliar.

20 de decembro de 2013

ESTEVAN FERNÁNDEZ BARRETO [B 1611 / V 1144]

ESTEVAN FERNÁNDEZ BARRETO [B 1611 / V 1144]

Don Estev'Eanes, por Deus mandade
a Roí Paáez, logo este día,
que, se quiser ir a Santa María,
que se non vaa pela Triidade,
ca mi dizen que lhe ten Fernán Dade
ciada feita pela Gafaría.

Se a romaría fazer quiser,
como a sempre fazer el soía,
outro caminho cate toda vía;
ca o da Triidade non lh'é mester,
ca dizen que Fernán Dade lhe quer
meter ciada pela Gafaría.

E, cada que el vén a Santarén,
sempre aló vai fazer romaría;
e da Triidade, per u soía
d'ir, mandade que se guard'el mui ben,
ca dizen que Fernán Dade lhe ten
ciada feita pela Gafaría.

19 de decembro de 2013

Aforismos de Leonardo

132.- Chamaremos mecánico ao coñecemento procreado pola experiencia, científico ao que empeza e termina no espírito, e, en fin, semimecánico ao que nace da ciencia e termina en operación manual.

18 de decembro de 2013

¿Sabes de onde é este fragmento?

Cramer correu pola galería. O ceo raso, amplo e curvo, tachonado de pequenas luces titilantes, parecía latexar rítmicamente a cada paso. A alarma aínda soaba, aullando. Aumentou o volume. Nalgún lugar do edificio estaban a pór en marcha o aparello que comezaría a buscalo emitindo feixes electrónicos, deslizándose invisible polos pisos e escaleiras, tecendo unha trama intrincada que tentaría dar con el e atrapalo, até mergullalo completamente. 
Podía sentilo. Sentir que o edificio cobraba vida. 
Ou era que todo ocorría dentro da súa mente? 
Xa terían que prendelo, tentar esmagalo contra a parede como un insecto rastreiro, para conservalo baixo vidro. E, con todo; aínda non vía a ninguén. A porta de metal detrás da cal estaba a escaleira pola que viñera estaba diante del, á volta dunha esquina.
Apresurou o paso. Quizá a que estaba a causar todo este balbordo era a enfermeira, a que deixara tendida, e non o intercomunicador desatendido. Se a atoparon alí arriba, de todos os xeitos non terían idea de onde buscalo. E cada metro que percorría agora acurtaba a distancia entre el e o exterior. Cramer alcanzou a porta. Aínda non estaba trabada. Abriuna. 
Sorriu e a traspuso.
...

17 de decembro de 2013

Cantiga de Nadal

Traédelle cousas
de Oriente para El
que eu lle levo axiña
boliños do pote
e leite con mel

16 de decembro de 2013

15 de decembro de 2013

ESTEVAN DA GUARDA [B 1325 / V 931]

ESTEVAN DA GUARDA [B 1325 / V 931]

Ora é ja Martín Vaásquez certo
das planetas que tragía erradas,
Mars e Saturno, mal aventuradas,
cujo poder trax en si encoberto:
ca per Mars foi mal chagad'en peleja,
e per Saturno cobrou tal egreja
sen prol nen ua en logar deserto.

Outras planetas de boa ventura
achou per vezes en seu calandairo;
mais das outras que lh'andan en contrairo,
cujo poder aínda sobr'el dura,
per ua delas foi mui mal chagado
e pela outra cobrou priorado,
u ten lazeira en logar de cura.

El rapou barva e fez gran coroa
e cerceou seu topete espartido
e os cabelos cabo do oído,
cuidand'haver per i egreja boa;
mais Saturno lha guisou de tal renda,
u non ha pan nen vinho d'oferenda
nen de herdade milho pera borõa.

E pois el é prior de tal prevenda,
convén que leix'a cura e atenda
a capela igual da sa pessoa.

14 de decembro de 2013

2ª Parte de 20.000 leguas de viaxe baixo os mares (XLIII)

Os temores de Ned Land estaban xustificados. Nestes mares privados de illas non era posible ningunha tentativa de evasión. Ningún medio de oporse á vontade do capitán Nemo. Non había outro partido que o de someterse. Pero o que non cabía xa esperar da forza ou da astucia, podía obterse, dicíame eu, pola persuasión. Terminado a viaxe, non accedería o capitán Nemo a devolvernos a liberdade baixo o xuramento de non revelar xamais a súa existencia? xuramento de honra que cumpririamos escrupulosamente. Pero había que tratar desta delicada cuestión co capitán, e podía eu reclamar a nosa liberdade? Seica non declarara el mesmo, desde o principio e moi solemnemente, que o segredo da súa vida esixía o noso aprisionamento a perpetuidade a bordo do Nautilus? O meu silencio durante ese catro meses non lle pareceu unha tácita aceptación da situación?
Volver sobre o asunto implicaba o risco de facer nacer sospeitas que poderían prexudicar aos nosos proxectos se máis tarde presentásese algunha circunstancia favorable para a súa execución. Sopesaba e daba voltas na miña mente a todas estas razóns, e sometíaas a Conseil, quen non se mostraba menos perplexo que eu. En definitiva, e aínda que eu non me desanimaba facilmente, comprendía que as probabilidades de volver ver algunha vez aos meus semellantes diminuían de día en día, a medida que o capitán Nemo avanzaba temerariamente cara ao sur do Atlántico. Durante o dezanove días antes citados ningún incidente particular marcou a nosa viaxe.
Vía pouco ao capitán. Nemo traballaba. Na biblioteca achaba a cotío os libros deixados por el abertos; eran sobre todo libros de Historia Natural. A miña obra sobre os fondos mariños, ollada por el, estaba cuberta de notas nas marxes, que contradicían, ás veces, as miñas teorías e sistemas. Pero o capitán limitábase a anotar así o meu traballo, e era raro que discutise diso comigo. Ás veces ouvía os sons melancólicos do seu órgano que el tocaba con moito sentimento, pero soamente de noite, no medio da máis secreta escuridade, cando o Nautilus durmía nos desertos do océano. Durante aquela parte da viaxe navegamos durante xornadas enteiras pola superficie das ondas. O mar parecía abandonado. Apenas uns veleiros, con carga para as Indias, dirixíanse cara ao cabo de Boa Esperanza. Un día fomos perseguidos polas embarcacións dun baleeiro, cuxos tripulantes nos tomaron, sen dúbida, por unha enorme balea de alto prezo. Pero o capitán Nemo non quixo facer perder a aquela xente o seu tempo e terminou a caza mergullándose baixa a auga. O incidente pareceu interesar vivamente a Ned Land. Non creo equivocarme ao dicir que o canadense debeu lamentar que o noso cetáceo de aceiro non fose golpeado mortalmente polo arpón dos pescadores.
Os peixes observados por Conseil e por min durante ese período diferían pouco dos que xa estudaramos baixo outras latitudes. Os principais foron algúns especímenes dese terrible xénero de cartilaxinosos, dividido en tres subxéneros que non contan con menos de trinta e dúas especies: escualos de cinco metros de lonxitude, de cabeza deprimida e máis ancha que o corpo, de aleta caudal redondeada e cun dorso que está asucado por sete grandes bandas negras, paralelas e lonxitudinais; outros escualos de cor gris cinza, con sete aberturas branquiais e provistos dunha soa aleta dorsal colocada case en metade do corpo. Pasaron tamén grandes cans mariños, peces voraces onde os haxa. Pode non darse crédito aos relatos dos pescadores, pero velaquí o que din. Atopáronse no corpo dun destes animais unha cabeza de búfalo e un tenreiro enteiro; noutro, dous atúns e un mariñeiro uniformado; noutro, un soldado co seu sabre; noutro, por último, un cabalo co seu cabaleiro. Todo isto, en verdade, non é artigo de fe. En todo caso, ningún deses animais deixouse atrapar nas redes do Nautilus e eu non puiden verificar a súa voracidade. Durante días enteiros acompañáronnos bandadas de elegantes e travesos golfiños. Ían en grupos de cinco ou seis, cazando xuntos como os lobos no campo.
Non son os golfiños menos voraces que os cans mariños se debo crer a un profesor de Copenhague que sacou do estómago dun golfiño trece marsopas e quince focas. Era, é certo, un exemplar pertencente á maior especie coñecida, e cunha lonxitude que excede, ás veces, os vinte e catro pés. Esta familia dos delfínidos conta con dez xéneros, e os que eu vin pertencían ao dos delfinorrincos, notables por un fuciño excesivamente estreito e dunha lonxitude catro veces maior que a do cranio. Os seus corpos medían tres metros, e eran negros por encima e dun branco rosáceo por baixo sementado de manchiñas moi raras. Debo citar tamén neses mares uns curiosos espécimes deses peixes, da orde dos acantopterixios e da familia dos esciénidos.
Algúns autores, máis poetas que naturalistas, pretenden que estes peixes cantan melodiosamente e que as súas voces reunidas forman un concerto que non podería igualar un coro de voces humanas. Non digo que non, pero a nós, e laméntoo moito, non nos deron ningunha serenata ao noso paso. Conseil puido clasificar unha gran cantidade de peixes voadores. Nada máis curioso que ver aos golfiños lanzarse ao seu caza cunha precisión marabillosa. Calquera que fixese o alcance do seu voo ou a traxectoria que describise, aínda que fóra sobre o mesmo Nautilus, o infortunado peixe acababa achando a boca aberta do golfiño para recibirlle. Eran pirápedos ou triglas-milanos de boca luminosa, que durante a noite, tras trazar raias de lume no aire afundíanse nas augas escuras como estrelas errantes.

13 de decembro de 2013

ESTEVAN DA GUARDA [B 1324 / V 930]

ESTEVAN DA GUARDA [B 1324 / V 930]

Com'av.eo a Merlín de morrer
per seu gran saber, que el foi mostrar
a tal molher, que o soub'enganar,
per essa guisa se foi cofonder
Martín Vaásquez, per quanto lh'eu oí
que o ten mort'ua molher assí,
a que mostrou por seu mal seu saber.

E tal coita diz que lhe faz sofrer
no coraçón, que se quer afogar,
nen er pode, u a non vir, durar
e, u torna d'i, o faz esmorecer;
e, per saber que lh'el mostrou, o ten
tan coitado, que a morrer convén
de mort'estrãia, que ha padecer.

E, o que lh'é máis grave de temer,
per aquelo que lh'el foi ensinar,
diz que sabe que o pod'ensarrar
en tal logar u convén d'atender
atal morte de qual morreu Merlín,
u dará vozes, fazendo sa fin,
ca non pod'el tal mort'estraecer.

12 de decembro de 2013

Aforismos de Leonardo

131.- Daquela o punto é o primeiro principio da xeometría, e non hai nada na natureza nin na mente humana que poida dar principio ao momento. Porque se dixeras que no contacto establecido sobre unha superficie pola agudeza última da punta dun punzón áchase a creación do punto, isto non sería verdade, senón que diriamos que tal contacto é unha superficie que circunda un centro, e que nese centro reside o punto.

11 de decembro de 2013

O EUSCARO SUPERA AO GALEGO EN NUMERO DE TíTULOS EDITADOS

Menos títulos, con tiraxes máis reducidas e cun prezo máis alto.

Así é o panorama da edición en Galicia e en galego durante os últimos anos, se ben as editoras conseguen manter a facturación no medio da crise.

Son datos do último informe do Observatorio da Cultura Galega sobre o sector do libro e xa dispoñibles en Internet.

10 de decembro de 2013

Fragmento de "Anagnórise" de María Victoria Moreno

María Victoria Moreno, nada en 1941 en Valencia de Alcántara (Cáceres) e finada en Pontevedra no 2005, foi unha mestra e escritora.

—E non lle é boa cousa.
—Non sabería que dicirche. Tampouco non é que sexa mala. É como é, simplemente.
—Pero despois pasa que acordamos cando non hai remedio.
—As cousas da vida —retrucoume— son para vivi-las e irse facendo nelas. Iso que dis de remedialas a min sóame a desvivilas ou algo semellante, e non lle vexo sentido.
—Pois eu querería desvivir tantas cousas...
—Ti non sábe-lo que dis, rapaz.
—Non vou saber... O bo, mire o que lle digo, sería pasar por cada momento importante dúas veces, unha para coller experiencia e outra para corrixir.

...

9 de decembro de 2013

Unha frase para empezar a semana

Si e non son as palabras máis antigas e simples, pero que requiren máis reflexión. 

Pitágoras 

8 de decembro de 2013

ESTEVAN DA GUARDA [B 1323 / V 928-929]

ESTEVAN DA GUARDA [B 1323 / V 928-929]

Ja Martín Vaásquez da estrología
perdeu feúza, polo grand'engano
das planetas, per que veo a dano,
en que tan muito ante s'atrevía;
ca o fezeron sen prol ordinhar
por egreja que lhe non queren dar
e per que lh'é defes'a jograría.

E pois esto, per que ant'el vivía,
lh'é defeso, des que foi ordinhado,
oimais se ten el por desasperado
da prol do mester e da clerizía;
e as planetas o tornaron fol,
sen egreja nen capela de prol
e sen o mester per que guarecía.

E ja de grado el renunçaría
sas ordiis, per quant'eu hei apreso,
por lhe non seer seu mester defeso
nen er ficar en tanta peioría,
como ficar por devaneador
coroado, e (o que é peor)
perder a prol do mester que havía.

Ena coroa, que tapar quería,
leixa crecer a cient'o cabelo
e a vezes a cobre con capelo,
o que ant'el mui d'anvidos faría.
Máis del: quand'el a esperança perdeu
das planetas, des i logu'entendeu
que per coroa prol non tiraría.

E no seu livro, per que aprendeu
astrología, logu'i prometeu
que nunca per el máis estudaría.

7 de decembro de 2013

2ª Parte de 20.000 leguas de viaxe baixo os mares (XLII)

11. O mar dos Sargazos 

O Nautilus non modificara o seu rumbo. Así, pois, toda esperanza de regresar cara aos mares europeos debía ser momentaneamente abandonada. O capitán Nemo mantiña o rumbo Sur. Onde nos levaba? Non me atrevía eu a imaxinalo. Aquel día, o Nautilus atravesou unha zona singular do océano Atlántico. Ninguén ignora a existencia desa gran corrente de auga cálida coñecida co nome de Gulf Stream, que tras saír das canles de Florida diríxese cara ao Spitzberg. Pero antes de penetrar no golfo de México, cara aos 440 de latitude Norte, a corrente divídese en dous brazos, o principal dos cales se encamiña cara ás costas de Irlanda e de Noruega, en tanto que o segundo oriéntase cara ao Sur á altura dos Azores, para bañar as costas africanas e, desde alí, tras describir un ovalo alargado, volver cara ás Antillas. Este segundo brazo -é máis ben un colar que un brazo- rodea cos seus aneis de auga cálida esa zona fría do océano, tranquila, inmóbil, que se chama o mar dos Sargazos. Verdadeiro lago en pleno Atlántico, as augas da gran corrente non tardan menos de tres anos en circunvalalo. O mar dos Sargazos, falando propiamente, cobre toda a parte mergullada da Atlántida. Algúns autores chegaron mesmo a manter que as espesas herbas das que está sementado arrincounas das praderías dese antigo continente. É máis probable, con todo, que esas masas herbáceas, algas e fucos, arrancadas das beiras de Europa e América, fosen arrastradas ate esa zona polo Gulf Stream.

Esa foi unha das razóns que levaron a Colón a supor a existencia dun novo mundo. Cando os navíos do audaz explorador chegaron ao mar dos Sargazos, navegaron non sen dificultade no medio destas herbas que detiñan a súa marcha, con gran espanto das tripulacións, e perderon tres semanas en atravesalas. Tal era a rexión que visitaba o Nautilus naquel momento. Unha verdadeira pradaría, unha tupida alfombra de algas, de fucos, de uvas do trópico, tan espesa, tan compacta que a roda dun navío non podía desgarrala sen gran esforzo. O capitán Nemo non quixo arriscar o seu hélice nesa masa herbácea e mantívose a algúns metros de profundidade. O nome dado a esta zona do mar vén da palabra española «sargazo» aplicada a estas algas, que son as que principalmente forman este banco inmenso de hidrófitos, cuxa formación é explicada así polo erudito Maury, autor da Xeografía física do Globo:

«A explicación que pode darse paréceme resultar dun experimento de todos coñecido. Se se colocan nun vaso fragmentos de tapóns de cortiza ou de calquera corpo flotante e imprímese á auga dese vaso un movemento circular, verase como eses fragmentos dispersos agrúpanse no centro da superficie líquida, é dicir, no punto menos axitado. No fenómeno que nos ocupa, o vaso é o Atlántico, o Gulf Stream é a corrente circular, e o mar dos Sargazos, o punto central no que veñen reunirse os corpos flotantes. »

Puiden estudar o fenómeno neste medio especial no que os navíos penetran raramente, e comparto a opinión de Maury. Por encima de nós flotaban corpos de todo orixe, amontoados no medio das herbas escuras, troncos de árbores arrincadas a Ándelos ou ás montañas Rochosas e transportados polo Amazonas ou o Mississippi, numerosos restos de naufraxios, de quillas e carenas, taboleiros desgaxados e tan sobrecargados de cunchas e de percebes que non podían remontar á superficie do océano. O tempo xustificará algún día estoutra opinión de Maury: a de que estas materias, así acumuladas durante séculos, se mineralizarán baixo a acción das augas e formarán inesgotables hulleiras. Reserva preciosa que prepara a previsora natureza para o momento en que os homes esgotasen as minas dos continentes. No medio de tan inextricable tecido de herbas e de fucos observei uns fermosos alcións estrelados de cor rosa; actinias que arrastraban as súas longas cabeleiras de tentáculos; medusas verdes, vermellas, azuis, e eses grandes rizostomas de Cuvier, cuxa ombrela azulada está bordeada por un festón violeta. Pasamos toda a xornada do 22 de febreiro no mar dos Sargazos, no que os peixes achan un abundante alimento en crustáceos e en plantas mariñas. Ao día seguinte, o océano recuperara o seu aspecto habitual. Desde entón e durante dezanove días, do 23 de febreiro ao 12 de marzo, o Nautilus proseguiu a súa marcha no medio do Atlántico á velocidade constante de cen leguas diarias. O capitán Nemo quería evidentemente realizar o seu programa submarino, e eu non dubidaba de que tivese a intención, tras dobrar o cabo de Fornos, de volver cara aos mares austrais do Pacífico.

6 de decembro de 2013

Morreu Nelson Mandela

A educación é a arma máis poderosa para cambiar o mundo.

Nelson Mandela (1918-2013)

5 de decembro de 2013

Aforismos de Leonardo

A ciencia 

130.- Chámase ciencia ao discurso mental que toma a súa orixe nos primeiros principios, máis aló dos cales nada pode acharse que forme parte dela. A xeometría, por exemplo, que estuda a cantidade continua, empezando pola superficie dos corpos, vén ter a súa orixe na liña, termo desas superficies; pero con isto non quedamos satisfeitos, porque sabemos que a liña termina no punto, e que o punto é a cousa máis pequena que podemos concibir.

4 de decembro de 2013

¿Sabes de onde é este fragmento?

Baixo os seus pés había unha angosta galería de metal que bordeaba a parede e perdíase á distancia. 
Non había ninguén nos arredores que se interpuxese na súa fuxida. Diante e debaixo del, había un enorme salón repleto de máquinas xigantescas, un labirinto de circuítos transparentes e opacos, de todos os tamaños, que se entrecruzaban. Este era o salón de mantemento. Podía ouvirse o suave trepidar das máquinas, e Cramer preguntouse por que non amortecerían o ruído. Os trámites burocráticos habían estancado o lugar. Unha maraña de cables e tubaxes alimentaban o edificio, chegando cos seus longos dedos a cada un dos pisos para levar un cúmulo de servizos. Eran as tripas de Kenmore, porque dalgún modo non eran exactamente o seu corazón. Podía alcanzar a ouvir un zumbido sutil, un leve rumoreo, máis aló do ronquido das máquinas, ou era soamente a súa imaxinación? Virou cara á dereita sobre a galería, deixando a porta de metal ás súas costas.
...

3 de decembro de 2013

ESTEVAN DA GUARDA [B 1320 / V 925]

ESTEVAN DA GUARDA [B 1320 / V 925]

En tal perfía qual eu nunca vi,
vi eu Don Foán con sa madr'estar;
e, porque os vi ambos perfiar,
cheguei-m'a el e dixi-lhi logu'i:
«Vencede-vos a quanto vos disser,
ca perfiardes non vos é mester
con vossa madr', e perfiar assí!».

E disse-m'el: «Sempre'esto houvemos d'uso,
eu e mia madre, en nosso solaz:
de perfiarmos eno que nos praz;
e quando m'eu de perfiar escuso,
assanha-se e diz-m'o que vos direi:
"Se non perfías, eu te mal direi,
que sejas sempre maldito e confuso"».

E dix'eu: «Senhor, non vos está ben
de perfiardes, mais está-vos mal,
con vossa madre». Diss'el: «Nen mi cal,
poi-lo ela por sa prol assí ten;
ca se lh'eu dig': "Al tenho de fazer",
por ben ou mal tanto m'ha de dizer,
ca, ena cima, perfiar me convén.

E parávoas non han de falecer;
mais tanto havemos de noite a seer,
que é meiada ou mui preto én».

2 de decembro de 2013

Unha frase para empezar a semana

Soñar en teoría, é vivir un pouco, pero vivir soñando é non existir. 

Jean Paul Sartre 

1 de decembro de 2013

ESTEVAN DA GUARDA [B 1318 / V 923]

ESTEVAN DA GUARDA [B 1318 / V 923]

Do que eu quigi, per sabedoría,
d'Álvar Rodríguiz seer sabedor
e dest'infante mouro mui pastor,
ja end'eu sei quanto saber quería
per maestr'Alí, de que aprendí
que lhi diss'Álvar Rodríguiz assí:
que ja tempo ha que o mouro fodía.

Com'el guardou de frío e de fome
este mouro, poi-lo ten en poder,
mai-lo devera guardar de foder,
pois con el sempre alberga e come;
ca maestr'Alí jura per sa fe
que ja d'Álvar Rodríguiz certo é
que fod'o mouro como fod'outr'home.

Alá guarde toda prol, en seu seo,
Álvar Rodríguiz, que pos en tomar
daqueste mouro, que non quis guardar
de seu foder, a que tan moço veo;
ca maestr'Alí diz que días ha
que sabe d'Álvar Rodríguiz que ja
fod'este mouro a caralho cheo.

30 de novembro de 2013

2ª Parte de 20.000 leguas de viaxe baixo os mares (XLI)

Chegaramos ao pé duns dragos robustos que separaban as rocas coa forza das súas musculosas raíces, cando Ned Land lanzou un berro xubiloso:
-Mire, señor, unha colmea!
-Unha colmea? -dixen, facendo un xesto de abraiante incredulidade.
-Si, unha colmea -repetiu o canadense-, e con abellas zumbando ao redor seu.
Achegueime e houben de renderme á evidencia. No orificio dun buraco escavado no tronco dun drago había milleiros deses enxeñosos insectos, tan comúns en todas as Canarias, e con produtos son tan estimados. Naturalmente, o canadense quixo facer a súa provisión de mel, e mal puidese eu oporme. Mediante as faíscas arrincadas ao seu chisqueiro, Ned Land queimou unha chea de follas secas mesturadas con xofre e comezou a afumar ás abellas. Os zumbidos da colmea foron cesando aos poucos, e non tardou Ned Land en encher a súa mochila cunhas cantas libras de mel perfumada.
-Coa mestura deste mel e da pasta do artocarpo poderei facerlles un pastel suculento -dixo Ned.
-Estupendo! -dixo Conseil.
-Benvido sexa -dixen-, pero continuemos esta interesante excursión.
O lago aparecíasenos en toda a súa extensión, nalgúns dos recodos do carreiro polo que camiñabamos. O fanal iluminaba completamente a superficie das lisas, apracibles augas do lago. O Nautilus estaba nunha inmobilidade total. Sobre a súa plataforma e ás súas beiras axitábanse os homes da súa tripulación como escuras siluetas recortadas na luminosa atmosfera. Ao contornear a crista máis elevada das rocas que formaban a base da bóveda, puiden ver que as abellas non eran os únicos representantes do reino animal no interior do volcán. Aves de presa planeaban e viraban na sombra por todas partes ou abandonaban os seus niños establecidos nas rocas. Eran gaviláns de ventre branco e chillones peneireiros. Polas pendentes corrían tamén, con toda a rapidez das súas zancas, fermosas e grosas avutardas. A vista desas suculentas pezas excitou ao máximo a cobiza do canadense, que se lamentou de non ter un fusil ao seu alcance. Tratou Ned Land de substituír o chumbo pola pedra e, tras varias infrutuosas tentativas, logrou ferir a unha daquelas magníficas avutardas. Vinte veces arriscou a súa vida por apoderarse dela, e tanto empeño puxo en conseguilo que ao fin logrou que a súa peza fóra a facer compañía na mochila á provisión de mel.
A impracticabilidad da muralla obrigounos a descender cara á beira. Por encima de nós, o buraco do cráter parecía a ancha abertura dun pozo. A través dela viamos o ceo e as nubes desmelenadas que por el corrían, ao impulso do vento do Oeste, deixando na cima da montaña un ronsel de brumosos farrapos. Iso probaba a escasa altura a que navegaban esas nubes, pois o volcán non se elevaba a máis de oitocentos pés sobre o nivel do mar. Non transcorrera apenas media hora desde a última proeza cinexética do canadense cando xa nos achabamos na beira interior. Alí, a flora estaba representada por extensas alfombras desa pequena planta mariña, o hinoxo mariño, tamén coñecida cos nomes de perforapedras e pasapedras, coa que se pode facer un bo confite. Conseil fíxose cuns cantos feixes. En canto á fauna, había milleiros de crustáceos de todas clases, bogavantes, bois de mar, palemóns, misis, segadores, galateas, e un número prodixioso de cunchas, porcelanas, rocas e lapas. Abríase naquel lugar unha magnífica gruta, e no seu chan de fina area tendémonos con pracer os meus compañeiros e eu. O lume puíra as súas paredes esmaltadas e xaspeadas polo brillo do po de mica. Non puiden por menos de sorrir ao ver a Ned Land palpar as murallas como tratando de pescudar o seu espesor.
A conversación orientouse entón aos seus eternos proxectos de evasión, e, sen comprometerme demasiado, crin poder darlle a esperanza de que talvez o capitán Nemo descendese cara ao Sur co único propósito de renovar as súas provisións de sodio. Feito isto, podía esperarse que volvese cara ás costas de Europa e de América, o que permitiría ao canadense reemprender con máis éxito a súa abortada tentativa de fuga. Facía xa unha hora que permaneciamos tendidos no chan da fermosa gruta. A conversación, animada ao principio, ía languideciendo, a medida que nos invadía unha certa somnolencia. Como non vía razón algunha para resistirme ao soño, deixeime gañar por el. Soñei entón -non se elixen os soños- que a miña existencia se reducía á vida vexetativa dun simple molusco. Parecíame que aquela gruta formaba a dobre valva da miña cuncha. A voz de Conseil espertoume bruscamente.
-Perigo! Perigo! -gritaba o raparigo.
-Que pasa? -preguntei, incorporándome a medias.
-Invádenos a auga.
Incorporeime do todo. O mar precipitábase como un torrente no noso refuxio. Decididamente, como non eramos moluscos, había que porse a salvo. Nuns instantes achámonos en seguridade sobre a cima mesma da gruta.
-Que é o que pasa? -preguntou Conseil-. Que novo fenómeno é este?
-É a marea, amigos meus -respondín-, non é máis que a marea que estivo a piques de sorprendernos como ao heroe de Walter Scott. O océano sube fóra, e, por unha lei natural de equilibrio, o nivel do lago sobe. E pagámolo cun bo remoxón. Vaiamos cambiarnos de roupa ao Nautilus.
Tardamos tres cuartos de hora en percorrer o noso camiño circular e en regresar a bordo, xusto ao tempo en que os homes da tripulación acababan de embarcar as provisións de sodio. O Nautilus estaba xa en disposición de reemprender a marcha. Con todo, o capitán Nemo non deu ningunha orde. Seica quería esperar a noite e saír secretamente pola súa pasaxe submarina? Talvez. Fóra como fose, ao día seguinte, o Nautilus, deixando o seu porto, navegaba por alta mar a algúns metros por baixo das ondas do Atlántico.

29 de novembro de 2013

CONCURSO DE RELATOS DE PORTERIA A PORTERIA

O nome do concurso está collido dunha serie de artigos sobre o fútbol do escritor coruñés Wenceslao Fernández Flórez.

BASES DO CONCURSO DE RELATOS BREVES SOBRE FÚTBOL

1.- Poderán participar todos os autores que o desexen con microrrelatos en galego con un máximo de tres traballos inéditos por participante.

2.- O FUTBOL deberá estar presente en todos os relatos da presente convocatoria.

3.- Os microrrelatos terán unha extensión de ata 500 palabras, sen incluír o título. As obras virán redactadas en formato txt, odt, word, rtf ou pdf.

4.- Estes documentos enviaranse por correo electrónico a: actividades@deporcultura.com  en ficheiro adxunto. No corpo da mensaxe deben aparecer os seguintes datos: nome do autor, título do relato e un currículo moi breve, que inclúa a forma máis rápida de contacto.

5.- O prazo de admisión comezará o 15 de novembro e finalizará o 15 de decembro.

6.- O xurado será proposto polas entidades colaboradoras, actuando de secretario o presidente da Asociación convocante.

7.- O xurado dará a coñecer o seu veredicto o día 30 de decembro. O fallo será inapelable e publicitarase seguidamente a través das web oficiais, así como ao correo desde o que se remitiu o relato.

8.- As obras presentadas quedarán en poder dos convocantes, que se reservan o dereito da súa publicación, exposición e difusión, a través do seu sitio web ou doutros colaboradores citando sempre os datos do autor.

9.- Establécense dúas categorías.
a. Categoría absoluta.
b. Categoría xuvenil. Para os que non cumpriran 18 anos en 2013.

10.- Os mellores relatos serán publicados. Os seus autores recibirán exemplares do libro publicado e material promocional das entidades colaboradoras.

11.- A presentación a este concurso implica a aceptación destas bases. Os casos non previstos serán resoltos pola organización.

ORGANIZA: ASENCUDEGA

PATROCINA: Deputación da Coruña

COLABORAN: 
Fundación Wenceslao Fernández Flórez.
Deporcultura
Sociedade Cultural e Deportiva Palaestra
Club Deportivo Auténtico
Asociación Hercle

28 de novembro de 2013

Aforismos de Leonardo

129.- Pero, se a pesar de todo, esas peregrinaxes realízanse con tanta frecuencia, que motivo os decide sen necesidade? Certamente confesarás que ese motivo non é outro que o simulacro ou pintura que representa en efixie e potencia a idea da divindade, e que tal resultado poderían alcanzar todas as escrituras imaxinables. Parecería, pois, que esa idea ama tal pintura e a quen a aman e veneran, e que se comprace máis en ser adorada nesa que noutra maneira de imitación, e, en fin, que por ela concede grazas e dons de saúde, segundo cren os que a tal lugar concorren.

27 de novembro de 2013

ESTEVAN DA GUARDA [B 1316 / V 921]

ESTEVAN DA GUARDA [B 1316 / V 921]

Martín Gil, un homen vil
se quer de vós querelar:
que o mandastes atar
cruamente a un esteo,
dando-lh'açoutes ben mil;
e aquesto, Martín Gil,
parece a todos mui feo.

Non no posso end'eu partir,
pero que o ja roguei.
que se non queix'end'al Rei:
ca se sente tan maltreito
que non cuida én guarir;
e, Martín Gil, quen no vir,
parece mui laid'e feito.

Tan cruamente e tan mal
diz que foi ferido entón,
que teedes i cajón,
s'ele desto non guarece;
e aqueste feit'é tal,
Martín Gil, tan desigual,
e ja mui peior parece.

26 de novembro de 2013

Inicio de O Avó

Vargas Llosa 
O AVÓ 

Cada vez que cruxía unha poliña, ou croaba unha ra, ou vibraban os vidros da cociña que estaba ao fondo da horta, o velliño saltaba con axilidade do seu asento improvisado, que era unha pedra chata, e espiaba ansiosamente entre as follas. 

Pero o neno aínda non aparecía. 

A través das xanelas do comedor, abertas á pérgola, vía en cambio as luces da araña acesa facía un intre, e baixo elas sombras imprecisas que se deslizaban dun lado a outro, coas cortinas, lentamente. Fora curto de vista desde mozo, de modo que eran inútiles os seus esforzos por comprobar se xa ceaban ou se aquelas sombras inquietas proviñan das árbores máis altas.

...

25 de novembro de 2013

Unha frase para empezar a semana

Talvez a natureza non nos arrincou do seo da terra, senón para darnos o pracer enorme de volver a ela. 

José Maria Vargas Vila 

24 de novembro de 2013

Inicio de MOI MAL!

AS TRES LEIS DA ROBÓTICA 

Un robot non pode facer dano a un ser humano, ou, por medio da inacción, permitir que un ser humano sexa lesionado. 

Un robot debe obedecer as ordes recibidas polos seres humanos agás se estas ordes entrasen en conflito coa Primeira Lei. 

Un robot debe protexer a súa propia existencia na medida en que esta protección non sexa incompatible coa Primeira ou a Segunda Lei. 

Gregory Arnfeld en realidade non se estaba morrendo, pero sen dúbida existía un claro límite ao que lle quedaba de vida. Tiña un cancro inoperable e rexeitara, enerxicamente, toda suxestión de tratamentos químicos ou terapia radioactiva. Apoiado contra as almofadas, sorriu á súa muller e dixo: 

- Son o caso perfecto. Levarano Tertia e Mike. 

Tertia non sorriu. Parecía terriblemente preocupada. 

- Hai tantas cousas que se poden facer, Gregory. Sen dúbida Mike é un último recurso. Podes non necesitar esa cousa. 

- Non, non. Para cando me abarrotaran de sustancias químicas e remollado con radiación, xa habería tanto tempo dende que me fora que non existiría unha proba razoable... E por favor non chames a Mike «cousa». 

- Estamos no século XXII, Greg. Hai moitos medios para tratar o cancro. 

- Si, pero Mike é un deles, e creo que o mellor. Estamos no século XXII, e sabemos o que poden facer os robots. Certamente, eu seino. Tratei máis a Mike que a calquera outro. Ti sábelo. 

- Pero non podes pretender utilizalo só para enorgullecerte do proxecto. Ademas, até que punto estás seguro da miniaturización? É unha técnica mesmo máis nova que a robótica. 

Arnfeld asentiu. 

- De acordo, Tertia. Pero os raparigos da miniaturización parecen seguros. Poden reducir ou restablecer constantes de Planck dunha forma segundo eles razoablemente segura, e os controis que o fan posible están introducidos en Mike. Pode diminuír e aumentar de tamaño a vontade sen que a súa contorna véxase afectada. 

- Razoablemente seguros -dixo Tertia con lixeira amargura.

...

23 de novembro de 2013

2ª Parte de 20.000 leguas de viaxe baixo os mares (XL)

O chan elevábase sensiblemente a medida que se afastaba do manso refluxo das ondas, e pronto chegamos a ramplas longas e sinuosas, empinadas costas que permitían elevarse aos poucos. Pero había que andar con precaución entre aquelas conglomeracións non cimentadas entre si, pois os pés escorregaban sobre as traquitas vítreas compostas de cristais de feldespato e de cuarzo. A natureza volcánica da enorme escavación afirmábase por todas partes, e fíxenllo observar aos meus compañeiros.
-Figurádesvos o que debeu ser este embude cando se enchía de lavas hirvientes e o nivel do líquido incandescente elevábase até o orificio da montaña, como a fundición polas paredes dun forno?
-Imaxínomo perfectamente -respondeu Conseil-. Pero, díganos o señor, por que o gran fundidor suspendeu as súas operacións e por que a fundición foi substituída polas augas tranquilas dun lago.
-Moi probablemente, Conseil, porque algunha convulsión produciu baixo a superficie do océano esta abertura que deu paso ao Nautilus. As augas do Atlántico precipitáronse entón ao interior da montaña, producíndose unha loita terrible entre os dous elementos, loita que acabou coa vitoria de Neptuno. Pero pasaron moitos séculos desde entón, e o volcán mergullado transformouse nunha gruta tranquila.
-Moi ben -dixo Ned Land-. Eu acepto a explicación, pero sinto moito, polo noso propio interese, que a abertura de que fala o señor profesor non se producira por encima do nivel do mar.
-Pero, Ned, se esa pasaxe non fose submarina, o Nautilus non podería entrar -dixo Conseil.
-E eu engadirei, señor Land, que se as augas non se precipitaran baixo a montaña, volcán seguiría sendo un volcán. Así que a súa lamentación é superflua.
Continuamos a ascención por ramplas cada vez máis empinadas e estreitas. De cando en vez había que franquear as profundas escavacións que as cortaban de treito en treito, e desviar a marcha ante grandes bloques cortados a pico. Ás veces, debiamos marchar a gatiñas e mesmo reptar sobre o ventre. Pero grazas á habilidade de Conseil e á forza do canadense puidemos sortear todos os obstáculos. A uns trinta metros de altura, modificouse a natureza do terreo sen que por iso fixésese máis transitable.
Ás conglomeraciones e ás traquitas sucederon os basaltos negros, uns estendidos en capas cheas de protuberancias grumosas, outros formando prismas irregulares, dispostos como unha columnata de soporte á inmensa bóveda, admirable mostra da arquitectura natural. Entre os basaltos serpenteaban longos ríos de lava petrificada, incrustados de raias bituminosas, e nalgúns lugares estendíanse anchos mantos de xofre.
Unha luz xa máis poderosa, procedente do cráter superior, alagaba dunha vaga claridade todos aqueles productos volcánicos para sempre enterradas no seo da montaña apagada.
A nosa marcha ascensional viuse interrompida a uns douscentos cincuenta pés de altura por obstáculos infranqueables. O arco da bóveda interior se verticalizaba case a esa altura, obrigándonos a cambiar a escalada por un paseo circular. A esa altura o reino vexetal comezaba a loitar co reino mineral. Algúns arbustos e mesmo algunhas árbores saían das anfractuosidades das rocas das paredes. Recoñecín uns euforbios que deixaban correr o seu mollo cáustico. Uns heliotropos, incapaces alí de xustificar o seu nome por non chegar nunca a eles os raios solares, inclinaban tristemente as súas flores de cores e perfumes desvaídos.
Aquí e alá algúns crisantemos crecían timidamente ao pé de aloes de longas follas tristes e enfermizas. Pero entre os regueiros de lava vin pequenas violetas, cun lixeiro perfume que aspirei con delicia. O perfume é a alma da flor e as flores de mar, eses espléndidos hidrófitos, non teñen alma.

22 de novembro de 2013

FERNÁN PÁEZ DE TAMALANCOS [B 74]

FERNÁN PÁEZ DE TAMALANCOS [B 74]

Con vossa graça, mia senhor
fremosa, ca me quer'eu ir
e venho-me vos espedir,
porque mi fostes traedor:
ca, havendo-mi vós desamor,
u vos amei, sempr'a servir,
des que vos vi, e des entón,
m'houvestes mal no coraçón.

Pero de vós é a min peor,
porque vos vej'assí falir:
que eu ben poderei guarir
oimais sen vós, ca mui milhor
dona ca vós hei por senhor
e que non sabe assí mentir;
que fara adur tal traiçón
sobre seu home, sen razón.

E veeredes qual amor
vos eu fazía, pois partir
me vin de vós; e descobrir-
vos-hei dun voss'entendedor
vilão, de quen vós sabor
havedes, e a quen pedir
foste-la cinta; por én non
vos amarei nulha sazón.

21 de novembro de 2013

Aforismos de Leonardo

128.- Isto non pasa con ningunha outra ciencia ou obra humana. E se pretendeses que non é a forza do pintor a que entón opera, senón a propia virtude da cousa imitada, responderei que, se así fóra, a imaxinación podería satisfacerse quedándonos comodamente en cama, no canto de emprender difíciles e perigosas peregrinaxes, como os que vemos facer continuamente.

20 de novembro de 2013

¿Sabes de onde é este fragmento?

Cramer asestoulle un puntapé no estómago á enfermeira. Esta encolleuse, deu contra a parede e tratou de gritar, pero non puido. Pesaba cento vinte e dous quilos, era calva e parecía unha ex loitadora. Aos poucos ergueuse até quedar acazapada a medias, cravou os seus ollos nel e flexionou os dedos significativamente. Unha leve capa de transpiración cubría o seu cranio ancho e brilloso. 
Ía matar a Cramer. 
Tendo en conta que el estaba embutido nunha camisa de forza, debía admitir que iso era bastante factible.
...

19 de novembro de 2013

ESTEVAN DA GUARDA [B 1312 / V 917]

ESTEVAN DA GUARDA [B 1312 / V 917]

Rui Gonçalvis, pero vos agravece
porque vos travou en vosso cantar
Joan'Eanes, vej'eu el queixar
de qual deosto lhi de vós recrece:
u lhi fostes trobar de mal dizer
en tal guisa, que ben pod'entender
quen quer o mal que aí lhe parece.

Por én partid'este feito de cedo,
ca de mal dizer non tirades prol;
e como s'én Joan'Eanes dol
ja de vós, perdeu i vergonha e medo,
ca entend'el que se dev'a sentir
de mal dizer que, a seu olho, vir
que pode log'acertar con seu dedo.

Pois sodes entendud'e havedes vista,
sabede agora catar tal razón,
per que venha este feito a perdón;
e por parardes milhor a conquista,
outorgad'ora, senhor, que vos praz,
se mal dizer no vosso cantar jaz,
que o poedes tod'á nossa vista!

18 de novembro de 2013

Unha frase para empezar a semana

Tan pobre como é a mesa que carece de pan, así a vida máis exemplar resulta baleira se lle falta o amor.

San Antonio de Padua

17 de novembro de 2013

Saki - A Xanela Abierta

Saki - A Xanela Aberta

- A miña tía baixase enseguida, señor Nuttel - dixo con moito apromo unha señoriña de quince de anos -; mentres tanto debe facer o posible por soportarme.

Framton Nuttel esforzouse por dicir algo que halagara debidamente á sobriña sen deixar de tomar debidamente en conta á tía que estaba por chegar. Dubidou mais que nunca que esta serie de visitas formais a persoas totalmente descoñecidas fosen dalgunha utilidade para a cura de repouso que se propuxo.

- Sei o que ocorrerá- dixéralle a súa irmá cando se dispuña a emigrar a este retiro rural -: pecharaste non ben chegues e non falarás con ninguén e os teus nervios estarán peor que nunca debido á depresión. Por iso dareiche cartas de presentación para todas as persoas que coñecín alá. Algunhas, polo que recordo, eran bastante simpáticas.

Framton cavilaba se a señora Sappleton, a dama a quen entregara unha das cartas de presentación, podía ser clasificadas entre as simpáticas.

-Coñece a moitas persoas aquí?- preguntou a sobriña, cando considerou que xa houbera entre eles suficiente comunicación silenciosa.

- Case ninguén - dixo Framton -. A miña irmá estivo aquí, na rectoría, fai uns catro anos, e deume cartas de presentación para algunhas persoas do lugar.

Fixo esta ultima declaración nun ton que denotaba claramente un sentimento de pesar.

- Entón non sabe practicamente nada acerca da miña tía- proseguiu a segura rapaza.

- Só o seu nome e a súa dirección- admitiu o visitante.

Preguntábase se a señora Sappleton estaría casada ou seria viúva. Algo indefinido no ambiente suxería a presenza masculina.

- A súa gran traxedia ocorreu hai tres anos - dixo a nena -; é dicir despois que se foi a súa irmá.

-A súa traxedia?- preguntou Framton; nesta apracible campiña as traxedias parecían algo fóra de lugar.

- Vostede ve que deixamos a xanela aberta de pao a pao nunha tarde de outubro- dixo a sobriña sinalando unha gran xanela que daba ao xardín.

- Vai bastante calor para esta época do ano - dixo Framton - pero que relación ten esa xanela coa traxedia?
- Por esa xanela, fai exactamente tres anos, o seu marido e os seus dous irmáns menores saíron a cazar polo día. Nunca regresaron. Ao atravesar o páramo para chegar ao terreo onde adoitaban cazar quedaron atrapados nun ciénaga traizoeira. Ocorreu durante ese verán terriblemente chuvioso, sabe, e os terreos que antes eran firmes de súpeto cedían sen que houbese maneira de preveerlo. Nunca atoparon os seus corpos. Iso foi o peor de todo. A esta altura do relato, a voz da nena perdeu ese ton seguro e volveuse vacilantemente humana -. A miña pobre tía segue crendo que volverán algún día, eles e o pequeno spaniel que os acompañaba, e que entrarán pola xanela como adoitaban facelo. Por tal razón a xanela queda aberta ata que xa é de noite. O meu pobre e querida tía, cantas veces contoume como saíron, o seu marido co impermeable branco no brazo, e Ronnie, o seu irmán menor, cantando como de costume "Bertie, por que saltas?", porque sabia que esa canción a irritaba especialmente. Sabe vostede, ás veces, en tardes tranquilas como as de hoxe, teño a sensación de que todos eles volverán entrar pola xanela... A nena estremeceuse.

Foi un alivio para Framton cando a tía irrompeu no cuarto pedindo mil desculpas por facelo esperar tanto.

- Espero que a miña sonbriña soubese entretelo - dixo.

- Contoume cousas moi interesantes- respondeu Framton.

- Espero que non lle moleste a xanela aberta - dixo a señora Sappleton con animación -; o meu marido e os meus irmáns están a cazar e volverán aquí directamente, e sempre adoitan entrar pola xanela. Non quero pensar no estado que deixasen as miñas pobres alfombras despois de andar cazando pola ciénaga. Tan típico de vostedes os homes non é verdade? Seguiu parloteando alegremente acerca da caza e de que xa non abundan as aves, e acerca das perspectivas que había de cazar patos no inverno. Para Framton, todo iso resultaba sinxelamente horrible. Fixo un esforzo desesperado pero só a medias exitoso de desviar a conversación a un tema menos repulsivo; dábase conta que a súa anfitrioa non lle outorgaba a súa enteira atención, e a súa mirada extraviábase constantemente en dirección á xanela aberta e ao xardín. Era por certo unha infortunada coincidencia vir de visita o día do tráxico aniversario.

- Os médicos estiveron de acordo en ordenarme completo repouso. Prohibíronme toda clase de axitación mental e de exercicios físicos violentos - anunciou Framton, que abrigaba a ilusión bastante difundida de supor que persoas totalmente descoñecidas e relacións casuais estaban ávidas de coñecer os máis íntimos detalles das nosas doenzas e enfermidades, a súa causa e o seu remedio- Con respecto á dieta non se pon de acordo.

-Non?- dixo a señora Sappleton afogando un bostezo a ultimo momento. Súbitamente a súa expresión revelaba a atención mais viva... pero non estaba dirixida ao que Framton estaba a dicir.

-Por fin chegan! exclamou -. Xusto a tempo para o té, e parece que se houbesen embarrado até os ollos non é verdade?

Framton estremeceuse levemente e volveuse cara á sobriña cunha mirada que tentaba comunicar a súa compasiva comprensión. A nena tenia posta a mirada na xanela aberta e os seus ollos brillaban de horror. Presa dun terror descoñecido que xeaba as súas veas, Framton volveuse no seu asento e mirou na mesma dirección. No escuro crepúsculo tres figuras atravesaban o xardín e avanzaban cara á xanela; cada unha levaba debaixo do brazo unha escopeta e unha delas soportaba a carga adicional dun abrigo branco posto sobre os ombreiros. Seguíaos un fatigado spaniel de cor pardo. Silenciosamente achegáronse á casa, e logo ouviuse unha voz nova e rouca que cantaba: "Dime Bertie, por que saltas?"

Framton agarrou rápido o seu bastón e o seu chapeu; a porta de entrada, o carreiro de grava e o portón, foron etapas apenas percibidas da súa intempestiva retirada. Un ciclista que ía polo camiño tivo que facerse ao carón para evitar un choque inminente.

- Aquí estamos, querida - dixo o portador do impermeable branco entrando pola xanela -: bastante embarrados, pero case secos. Quen era ese home que saíu de golpe non ben aparecemos?

- Un home rarísimo, un tal señor Nuttel - dixo a señora Sappleton -; non falaba doutra cousa que das súas enfermidades, e foise disparando sen despedirse nin pedir desculpas ao chegar vostedes. Calquera diría que vira unha pantasma.

- Supoño que foi a causa do spaniel ? dixo tranquilamente a sobriña -; contoume que os cans lle producían horror. Unha vez perseguiuno unha xauría de cans até un cemiterio preto do Ganges, e tivo que pasar a noite nunha tumba recentemente cavada, con eses bichos que gruñían e mostraban os cabeiros e botaban espuma encima del. Así calquera se volve pusilánime.

A fantasía sen previo aviso era a súa especialidade.

16 de novembro de 2013

2ª Parte de 20.000 leguas de viaxe baixo os mares (XXXIX)

Antes de examinar máis atentamente a disposición interior desa enorme caverna, antes de preguntarme se aquilo era unha obra da natureza ou do home, dirixinme cara ao capitán Nemo.
-Onde estamos? -pregunteille.
-No centro dun volcán apagado, un volcán cun interior que foi invadido polo mar tras algunha convulsión do chan. Mentres durmía vostede, señor profesor, o Nautilus penetrou nesta lagoa por unha canle natural aberto a dez metros por baixo da superficie do océano. Este é un porto de base, un porto seguro, cómodo, segredo, abrigado de todos os ventos. Dígame onde, nos seus continentes ou nas súas illas, pode acharse unha rada como este refuxio protexido do furor dos furacáns.
-En efecto -respondín-, aquí áchase vostede en total seguridade, capitán Nemo. Quen podería alcanzarlle no centro dun volcán? Pero creo ver unha abertura na súa cima, non?
-Si, o seu cráter, un cráter cheo noutro tempo de lavas, de vapores e de lapas e que hoxe dá paso a este aire vivificante que respiramos.
-Que montaña volcánica é esta?
-Pertence a un dos numerosos illotes de que está sementada esta parte do mar. Simple escollo para os barcos, caverna inmensa para nós. Descubriumo o azar, e moi útilmente por certo.
-Pero non sería posible descender polo orificio do cráter?
-É tan imposible descender por el como para min ascender. A base interior da montaña é escalable até un centenar de metros, pero por encima desa zona as paredes caen a pico e as súas ramplas son impracticables.
-Vexo, capitán, que a natureza lle serve sempre e en todas partes. Áchase vostede aquí en total seguridade, pois ninguén máis que vostede pode visitar estas augas. Pero para que este refuxio? O Nautilus non ten necesidade de portos.
-Así é, señor profesor, pero si necesita da electricidade para moverse, e por tanto, de elementos para producila, como o sodio, e de carbón para fabricar o sodio, e de minas para extraer o carbón. E precisamente, aquí, o mar recubre bosques enteiros mergullados nos tempos xeolóxicos, agora mineralizados e transformados en hulla, que son para min unha mina inesgotable.
-Entón, os seus homes transfórmanse aquí en mineiros?
-Si. Estas minas esténdense baixa a auga como as minas de Newcastle. Revestidos das súas escafandras e pico en man os meus homes van extraer esta hulla. Como ve, non necesito tampouco das minas da terra para a súa obtención. Ao fabricar aquí o sodio, o fume producido pola combustión da hulla que escapa polo orificio do cráter debe darlle a esta montaña a aparencia dun volcán aínda en actividade.
-Poderemos ver aos seus homes en actividade?
-Non, non esta vez, polo menos, pois quero continuar sen demora a nosa volta ao mundo. Esta vez vou limitarme a embarcar as reservas de sodio que aquí temos. As operacións de carga non nos levarán máis que un día, e logo reemprenderemos a viaxe. Se quere vostede percorrer a caverna e dar a volta ao lago pode aproveitar esta xornada, señor Aronnax.
Din as grazas ao capitán e fun buscar aos meus compañeiros, que non abandonaran aínda o seu camarote. Convideilles a seguirme sen dicirlles onde nos achabamos, e subiron comigo á plataforma. Conseil, a quen nada asombraba nunca, viu como a cousa máis natural espertarse baixo unha montaña tras durmir baixo o mar. En canto a Ned Land, non tivo outra idea que a de buscar se a caverna presentaba algunha saída. Tras almorzar, descendimos á beira cara as dez horas.
-Henos aquí de novo en terra -dixo Conseil.
-Eu non lle chamo «terra» a isto -replicou o canadense-. E ademais non estamos encima, senón debaixo.
Entre a base das paredes da montaña e as augas do lago estendíase unha beira areosa, que nalgúns lugares chegaba a medir cincocentos pés de anchura. Sobre a area era fácil dar a volta ao lago. Pero a base das altas paredes formaba un chan atormentado sobre o que xacían nun pintoresco amontoamento bloques volcánicos e enormes pedras pómez. Todas esas masas disgregadas, recubertas dun esmalte pulimentado pola acción dos lumes subterráneos, resplandecían baixo a luz eléctrica do fanal. O rebumbio micácea que levantaban os nosos pasos sobre a beira dispersábase nun revoloteo chispeante.

15 de novembro de 2013

Fragmento de Mario Vargas Llosa

A cidade e os cans 

Comecei a escribir A cidade e os cans no outono de 1958, en Madrid, nunha tasca de Menéndez y Pelayo chamada El Jute, que miraba ao parque do Retiro, e termineina no inverno de 1961, nunha bufarda de París. Para inventar a súa historia, debín primeiro ser, de neno, algo de Alberto e do Jaguar, do serrano Cava e do Escravo, cadete do Colexio Militar Leoncio Prado, miraflorino do Barrio Alegre e veciño da Perla, no Callao; e, de adolescente, ler moitos libros de aventuras, crido na tese de Sartre sobre a literatura comprometida, devorado as novelas de Malraux e admirado sen límites aos novelistas norteamericanos da xeración perdida, a todos, pero, máis que a todos, a Faulkner. Con esas cousas está amasado o barro da miña primeira novela, máis algo de fantasía, ilusións xuvenís e disciplina flaubertiana...

14 de novembro de 2013

Aforismos de Leonardo

127.- Como se ve aos soberanos reis do Oriente andar velados e cubertos, pensando que diminuiría a súa fama se publicasen e divulgasen a súa presenza, así vemos con frecuencia as pinturas que representan as divinas deidades, cubertas con preciosos cortinados, e non llas descobre sen previas solemnidades eclesiásticas de diversas músicas e cantos. E apenas descubertas, a gran multitude do pobo congregado se prosterna adorando e pedindo o restablecemento da saúde perdida ou a salvación eterna, nin máis nin menos que se o Ser figurado pola pintura estivese alí presente e vivo.

13 de novembro de 2013

Fragmento de Os dados de Deus, de Arturo Lezcano.

Arturo Lezcano Fernández naceu en Ourense en 1939, xornalista e escritor galego.

UTOPÍA

"Non é fácil comprendermos o concepto de utopía", recoñeceu de entrada o catedrático, deixando perder a ollada máis alá do último escano do anfiteatro da Universidade Universal Carlomagno.
"Houbo utopías case desde que o home botou a pensar e pensarse, e achou que a organización política, económica, educativa e sobre todo social, era insatisfactoria, cumprindo concibir unha sociedade distinta, na que quedaran superadas as discriminacións, os enfrontamentos, as causas das loitas e a quebra da solidariedade. A partir da República de Platón, pasando pola Utopía por antonomasia de Moro, ata as inxenuas ilusións progresistas de un H. G. Wells, por exemplo.

...

12 de novembro de 2013

ESTEVAN DA GUARDA [B 1311 / V 916]

ESTEVAN DA GUARDA [B 1311 / V 916]

Donzela, quen quer que poser femença
en qual vós sodes e de que logar,
e no parecer que vos Deus quis dar,
entender pode, quant'é mia creença,
que, pois vos queren juntar casamento,
non pod'haver i nen un partimento
se non se for per vossa negrigença.

E quen ben vir o vosso contenente
e as feituras e o parecer
que vós havedes, ben pod'entender
en tod'aquesto, quant'é meu ciente,
que, ben alí u vós casar queredes,
non se partirá que i non casedes
senón per seerdes vós i negrigente;
ca sei eu outra non de tal doairo
nen de tal logar come vós, de pran,
con aguça que tomou de talán
de casar cedo, non houv'i contrairo;
por én vos cómpre, se casar cuidades,
de negrigente que sodes, sejades
mui aguçosa, sen outro desvairo.