31 de maio de 2013

AIRAS PÉREZ VUITORÓN [B 1476 / V 1087]

AIRAS PÉREZ VUITORÓN [B 1476 / V 1087]

Pois que Don Gómez cura querría
con boas aves ante prender mal
ca ben con outras, non lhi dé Deus al
ergu'estes corvos, per que s'el fía;
e, con qual corv'el soubess'escolher,
o leixasse mal andante seer
Deus, ca depois en ben tornaría.

Com'el sabe ben d'agoiraría,
se houvesse bon corvo carnaçal
ou cornelha ou aguia caudal
atal qual xe Don Gómez oía;
e con tal lhi leixasse Deus perder
a herdade, o corp'e o haver,
ca todo x'el depois cobraría.

E pois sab'el tod'alegoría
d'agoiro, quando da sa casa sal,
se houvess'el ua cornelha tal
qual xa Don Gómez consinaría,
con atal viss'el a casa arder
e lhi leixasse Deus morte prender
sen confissón, ca pois s'ar porría;

e con bon corvo, foss'el pois caer
eno infern'e ficass'en poder
do diaboo, ca pois s'ar porría.

30 de maio de 2013

29 de maio de 2013

Quantos og' andam eno mar aquí

Pai Gomez Charinho
Quantos og' andam eno mar aquí
coidan que coita no mundo non á
senón do mar, nen an outro mal ia.
Mais doutra guisa contece oie a mi:
coita d' amor me faz escaecer
a muy gran coita do mar, e tÊer
pola mayor coita de quantas son
coita d' amor a quen a Deus quer dar.
E é gran coita de mort' a do mar
mas non é tal, e por esta razón
coita d' amor me faz escaecer
a muy gran coita do mar, e tÊer
pola mayor coita, per boa fe,
de quantas foron, nen son, nen serán.
E estes outros que amor non an
dizen que non, mas eu direi qual é:
coita d' amor me faz escaecer
a muy gran coita d' amor, e tÊer
por mayor coita a que faz perder
coita do mar, que muitos faz morrer.

28 de maio de 2013

Cuidava-m' eu, quando non entendia

Pai Soarez de Taveirós

Cuidava-m' eu, quando non entendia
que mal sen era de vós ben querer,
senhor fremosa, que m' én partiria
atanto que o podess' entender;
mais entend' ora que faç' i mal sen
de vós amar, pero non me part' én,
ante vos quero melhor todavia.
En mi cuidava que non poderia
de vós viir, mha senhor, se non ben,
ca non cuidei que me de vós verria
tan muito mal como m' agora ven;
e fazia dereito, ca non al,
en non cuidar que me veesse mal,
senhor fremosa, d' u o non avia.
E por mui gran maravilha terria,
senhor, que ora soubesse de qual
guisa mi ven -e dereito faria-,
ca nunca vistes maravilha tal,
ca me ven mal d' u Deus non o quis dar,
senhor, e coita mui grand' e pesar
de vós, de que mi viir non devia.
Poren, senhor, cousimento seria
e mesura grand' -assi Deus m' ampar!-
de mi fazerdes vós ben algun dia,
pois tanto mal me fazedes levar;
e se mi ben fezessedes, senhor,
sabed', a vós xe estaria melhor;
e demais Deus vo-lo gradeceria.

27 de maio de 2013

26 de maio de 2013

Fragmento de Os Eidos, de Uxío Novoneyra

O lobo! Os ollos o lombo do lobo!

Baixa o lobo polo ollo do bosco
movendo nas flairas dos teixos
ruxindo na folla dos carreiros
en busca da vagoada máis sola e máis medosa...

Rastrexa
párase e venta
finca a pouta ergue a testa e oula cara o ceo
con toda a sombra da noite na boca.

...

25 de maio de 2013

2ª Parte de 20.000 leguas de viaxe baixo os mares (XVI)

-E ben, señor profesor, gústalle o mar Vermello? Puido vostede observar as marabillas que recubre, as súas peces e as súas zoófitos, as súas parterres de esponxas e os seus bosques de coral? Entreviu vostede as cidades ribeiregas?
-Si, capitán Nemo, e o Nautilus prestouse marabillosamente a estas observacións. Ah! É un barco intelixente!
-Si, señor, intelixente, audaz e invulnerable. Non teme nin ás terribles tempestades do mar Vermello, nin ás súas correntes, nin aos seus escollos.
-En efecto, este mar foi cualificado como un dos peores, e se non recordo mal, en tempos dos antigos a súa reputación era detestable.
-Detestable, en efecto, señor Aronnax. Os historiadores gregos e latinos non falaban moi ben del, e Estrabón dixo que era particularmente duro nas épocas dos ventos etesios e da estación de choivas. O árabe Edrisi, que o describiu baixo o nome de Colzum, conta que os navíos se esnaquizaban en gran número nos seus bancos de area e que ninguén se arriscaba a navegar de noite. É, dicía, un mar sometido a terribles furacáns, sementado de illas inhóspitas e que non «ofrece nada bo» nin nas súas profundidades nin na súa superficie. E tal é a opinión tamén de Arriano, Agatárquides e Artemidoro.
-Ben está claro que estes historiadores non navegaron a bordo do Nautilus.
-Certamente -respondeu riseiro o capitán-, e a este respecto, os modernos non están máis adiantados que os antigos. Foron necesarios séculos para descubrir a potencia mecánica do vapor. Quen sabe se de aquí a cen anos poderá verse un segundo Nautilus! Os progresos son tan lentos, señor Aronnax!
-É certo. A súa nave adiántase nun século, en varios, talvez, á súa época. Que mágoa que semellante invento deba perecer co seu creador!
O capitán Nemo non respondeu. Tras algúns minutos de silencio, dixo:
-Falaba vostede antes da opinión dos historiadores antigos sobre os perigos da navegación polo mar Vermello...
-Así é, pero non eran un pouco esaxerados os seus temores?
-Si e non, señor Aronnax -respondeume o capitán Nemo, que parecía coñecer a fondo «o seu mar Vermello»-. O que xa non é perigoso para un navío moderno, ben aparellado e sólidamente construído, dono da súa dirección grazas ao dócil vapor, presentábase cheo de riscos para os barcos dos antigos. Hai que imaxinarse o que era para aqueles navegantes aventurarse no mar con barcas feitas de madeiros unidos con cordas de palmeiras, calafateadas con resina e con graxa de can mariño. Non tiñan nin sequera instrumentos Para orientarse e navegaban a estíma, no medio de correntes que apenas coñecían. En tales condicións, os naufraxios eran e debían ser numerosos. Pero na nosa época, os vapores que fan servizo entre Suez e os mares do Sur non teñen xa nada que temer da violencia deste golfo, a pesar dos monzóns contrarios. Os seus capitáns e os seus pasaxeiros non teñen que facer xa sacrificios propiciatorios ao partir, nin ir ao templo máis próximo, ao regreso, a dar as grazas aos deuses.
-Conveño niso -dixen- e en que o vapor parece matar o agradecemento no corazón dos mariños. Pero, capitán, posto que parece que estudou vostede a fondo este mar, podería dicirme cal é a orixe do seu nome?
-Hai numerosas explicacións a este respecto, señor Aronna.x. Quere coñecer a opinión dun cronista do século XIV?
-Dígame.
-Pretende devandito visionario que este mar recibiu o seu nome tras o paso dos israelitas, cando o faraón pereceu nas augas que volveran a pecharse á orde de Moisés: Como signo do portento, vermella tornouse a mar, e déronlle este alcume.
-Explicación de poeta, capitán Nemo, que non pode satisfacerme. Pídolle a súa opinión persoal.
-A miña opinión persoal, señor Aronnax, é a de que hai que ver nesta denominación de mar Vermello unha tradución da palabra hebrea Edrom, e se os antigos déronlle tal nome foi por mor da coloración particular das súas augas.
-Até agora, con todo, non vin máis que auga límpida, sen coloración algunha.
-Así é, pero ao avanzar cara ao fondo do golfo verá vostede o fenómeno. Eu lembro ver a baía de Tor completamente vermella, como un lago de sangue.
-E esa cor atribúeo vostede á presenza dunha alga microscópica?
-Si. É unha materia inucilaxinosa, de cor púrpura, producída por esas algas filamentosas chamadas Tricodesmias, tan diminutas que corenta mil delas apenas ocupan o espazo dun milímetro cadrado. Talvez poida velas cando cheguemos a Tor.
-Non é esta, pois, a primeira vez que percorre o mar Vermello a bordo do Nautilus.
-Non.
-Posto que antes referíase vostede ao paso dos israelitas e á catástrofe dos exipcios, preguntareille se recoñeceu vostede baixo a auga algún vestixio dese feito histórico.
-Non, señor profesor, e iso por unha sólida razón.
-Cal?
-A de que o lugar polo que pasou Moisés con todo o seu pobo está hoxe tan enarenado que os camelos apenas poden bañarse as patas. Comprenderá vostede que o meu Nautilus non ten auga suficiente.
-Onde está ese lugar?
-Un pouco máis arriba de Suez, nese brazo que formaba antigamente un profundo estuario, cando o mar Vermello estendíase até os lagos Amargos. Fose milagroso ou non o paso, o certo é que os israelitas gañaron por alí a Terra Prometida, e alí foi onde pereceu o exército do faraón. Eu creo que se se fixesen escavacións neses areais descubriríase unha gran cantidade de armas e de instrumentos de orixe exipcia.
-É evidente -respondín-, e hai que esperar que os arqueólogos realicen algún día esas excavacíóns cando se erixan novas cidades no istmo tras a apertura da canle de Suez. Unha canle inútil, por certo, para un navío como o Nautilus.
-Pero de gran utilidade para o mundo enteiro -dixo o capitán Nemo-. Os antigos comprenderon a utilidade para o seu tráfico comercial de establecer unha comunicación entre o mar Vermello e o Mediterráneo, pero non pensaron en abrir unha canle directa e tomaron o Nilo como intermediario. Moi probablemente, a canle que unía ao Nilo co mar Vermello foi comezado baixo Sesostris, de crer á tradición. O que é seguro é que, seiscentos quince anos antes de Xesucristo, Necos emprendeu as obras dunha canle alimentada polas augas do Nilo, a través da chaira de Exipto que mira a Arabia. Percorríase a canle en catro días, e a súa anchura era suficiente para deixar paso a dous trirremes. Foi continuado por Darío, fillo de Hystaspo, e acabado probablemente por Ptolomeo II. Estrabón viuno empregado na navegación. Pero a escasa pendente entre o seu punto de partida, preto de Bubastis, e o mar Vermello facíao apto para a navegación tan só durante algúns meses ao ano. A canle serviu ao comercio até o século dos Antoninos. Abandonado, cubriuse de area ata que o califa Omar ordenou o seu restablecemento. Foi definitivamente cegado no ano 761 ou 762 polo califa Almanzor, para impedir que lle chegasen por el víveres a Mohamed ben Abdallah, que se sublevou contra el. Durante a súa expedición a Exipto o xeneral Bonaparte atopou vestixios da canle no deserto de Suez, onde, sorprendido pola marea, estivo a piques de perecer unhas horas antes de chegar a Hadjaroth, o lugar mesmo en que Moisés acampara tres mil trescentos anos antes que el.
-Pois ben, capitán, o que non ousaron emprender os antigos, esta unión entre os dous mares, que acurtará en nove mil quilómetros a travesía desde Cádiz á India, fíxoo o señor Lesseps, quen dentro de moi pouco vai converter a áfrica nunha inmensa illa.
-Así é, señor Aronnax, e pode vostede sentirse orgulloso do seu compatriota. É un home que honra tanto a unha nación como as súas máis grandes capitáns. Como tantos outros, comezou achando dificultades e incomprensión, pero triunfou de todo por posuír o xenio da vontade. É triste pensar que esta obra, que debese ser internacional, que bastaría por si soa para ilustrar a un reino, non achará culminación máis que pola enerxía dun só home. Gloria, pois, ao señor de Lesseps!
-Si, gloria a este gran cidadán! -respondín, sorprendido polo ton con que o capitán Nemo acababa de falar.
-Desgraciadamente -continuou dicindo- non podo conducirlle a través desa canle de Suez, pero poderá vostede ver os longos peiraos de Port-Said, pasadomañá, cando esteamos no Mediterráneo.
-No Mediterráneo! -exclamei.
-Si, señor profesor. Asómbralle?
-O que me asombra é pensar que podamos chegar pasadomañá.
-De verdade?
-Si, capitán, aínda que xa debería estar afeito a non sorprenderme ante nada desde que estou con vostede.
-Pero que é o que lle sorprende tanto?
-Que vai ser? A incrible velocidade que deberá vostede esixir ao Nautilus para que poida estar pasadomañá no Mediterráneo tras dar a volta a África e dobrado o cabo de Boa Esperanza.
-Pero quen lle dixo que imos dar a volta a África? Quen falou do cabo de Boa Esperanza?
-Pero ... ! A menos que o Nautilus pase por enriba do istmo, navegando por terra firme...
-Ou por baixo, señor Aronnax.
-Por baixo?
-Si -respondeu tranquilamente o capitán Nemo-. Desde hai moito tempo, a natureza fixo baixo esta lingua de terra o que os homes están a facer hoxe na súa superficie.
-Como! Hai un paso?
-Si, un paso subterráneo ao que eu din o nome de Túnel Arábigo, e que partindo desde un pouco máis abaixo de Suez acaba no golfo de Peluxe.
-Pero non está composto o istmo de areas movedizas?
-Só até unha certa profundidade. A cincuenta metros hai unha sólida base de roca.
Cada vez máis sorprendido, preguntei:
-É o azar o que lle permitiu descubrir ese paso?
-O azar e o razoamento, e diría que máis o razoamento que o azar.
-Capitán, escóitolle, pero os meus oídos resístense a ouvir o que recollen.
-Ah! Aures habent et non audíent, sempre foi así. Ben, non só existe o paso, senón que eu atraveseino varias veces. Se non, non me aventurara hoxe no mar Vermello.
-Sería indiscreto preguntarlle como descubriu ese túnel?
-Non pode haber nada secreto entre homes que non deben separarse nunca.
Facendo caso omiso da súa insinuación, esperei o relato do capitán Nemo.
-Señor profesor, foi un simple razoamento de naturalista o que me conduciu a descubrir este paso, que son o único en coñecer. Eu observara que no mar Vermello e no Mediterráneo existían peixes de especies absolutamente idénticas: ofídidos, pércidos, aterínidos, exocétidos, budiones, larnpugas, etc. Convencido deste feito, pregunteime se non existiría unha comunicación entre os dous mares. Pesquei un gran número de peixes nas proximidades de Suez, púxenlles na cola un anel de cobre e devolvinos ao mar. Algúns meses máis tarde, nas costas de Siria pesquei varios peixes anillados. Estaba demostrada a comunicación entre ambos os mares. Busqueina co meu Nautilus, descubrina, e aventureime por ela. E dentro de moi pouco vostede tamén haberá franqueado o meu túnel arábigo, señor profesor.

24 de maio de 2013

Inicio de Os Cangrexos camiñan sobre a illa

De Anatoli Dneprov

- Eh! Vaian con coidado! - gritoulles Cookling aos mariñeiros. Estes estaban coa auga até a cintura, e despois de meter pola borda da barca un pequeno caixón de madeira, tentaban arrastralo ao longo da borda.

Era o último caixón do dez que trouxera o enxeñeiro á illa.

- Vaia calor! É un inferno - lamentouse Cookling secándose o rollizo e vermello pescozo cun pano de cores. Despois quitouse a camisa empapada de suor e botouna sobre a area -. Espir, Bad, aquí non hai ningunha civilización.

Eu mirei melancólicamente a lixeira goleta, que se mecía lentamente nas ondas a uns dous quilómetros da costa. Debería volver por nós ao cabo de vinte días. 

- Para que demos metémosnos coas súas máquinas neste inferno solar? - díxenlle a Cookling cando me quitaba a roupa -. Con este sol, mañá poderase lear tabaco coa súa pel.

- Non importa. O sol fainos moita falta. Xusto vexa, agora é exactamente mediodía e témolo verticalmente sobre a cabeza.

- No ecuador sempre é así - mascullei sen apartar os ollos da «Pomba» -, segundo descríbeno todos os libros de xeografía.

Achegáronse os mariñeiros e paráronse en silencio ante o enxeñeiro. Leste, pausadamente, meteu a man no peto do pantalón e sacou un fato de billetes.

- Basta? - preguntou alargándolles uns cantos.

Un deles asentiu coa cabeza.

- Neste caso, están libres. Poden regresar á nave. Lémbrenlle ao capitán Gale que o agardamos dentro de vinte días.

...

22 de maio de 2013

Noam Chomsky: Nin políticos nin especialistas deben opinar en conflitos lingüísticos

Noam Chomsky:
«Nin políticos nin especialistas deben opinar en conflitos lingüísticos»

O futuro das linguas minoritarias

-Coñece a realidade politica de Cataluña?

-Si, e creo que a ciencia da linguaxe non ten moito que dicir acerca destas cuestións sociais. O futuro das linguas minoritarias depende da xente, xa que estas teñen vida propia, sobreviven unhas, morren outras. Fai vinte anos, a primeira vez que vin a Barcelona, a xente non falaba catalán pola rúa, agora é normal.

-E o español en Estados Unidos?

-Fálao moita xente, o multilingüismo é unha realidade habitual en todo o mundo. Pero Estados Unidos asasinou as outras linguas. En Europa, a idea de lingua nacional -ou oficial- é un concepto moderno, até fai moi pouco non se expuxeron estas reivindicacións nacionalistas porque as linguas sempre coexistiran.

-Que opina de que nos conflitos lingüísticos opinen os políticos?

- Os científicos non teñen nada que dicir sobre isto, tampouco o políticos pero si o pobo, que é o que usa a linguaxe.

21 de maio de 2013

AFONSO X [B 458]

AFONSO X [B 458]

Achei Sancha Anes encavalgada,
e dix'eu por ela cousa guisada,
ca nunca vi dona peior talhada,
e quige jurar que era mostea;
e vi-a cavalgar per ua aldeia
e quige jurar que era mostea.

Vi-a cavalgar con un seu'scudeiro,
e non ía milhor un cavaleiro.
Santiguei-m'e disse: «Gran foi o palheiro
onde carregaron tan gran mostea»;
vi-a cavalgar per ua aldeia
e quige jurar que era mostea.

Vi-a cavalgar indo pela rúa,
mui ben vistida en cima da múa;
e dix'eu: «Ai, velha fududancúa,
que me semelhades ora mostea!»

Vi-a cavalgar per ua aldeia
e quige jurar que era mostea.

20 de maio de 2013

19 de maio de 2013

Fragmento de Memorias de Tains, de Gonzalo R. Mourullo

CARTA A UNHA NOIVA

Carta a M.V.

Miña querida M.V.: lembreime hoxe
de isa carta que nunca me escribiche
(demoran moito as cartas
de ista cidade a isa outra cidade).
Ti es isa roda que saíu do eixo
i eu ando a precurarte
sin atoparte enteira por ningures.
Eu non sei que decirche nista carta:
xa che dixera todo
i o teu silencio díxomo tamén.
...

18 de maio de 2013

2ª Parte de 20.000 leguas de viaxe baixo os mares (XV)

A clase dos esponxiarios, primeira do grupo dos pólipos, foi creada precisamente por ese curioso produto de utilidade indiscutible. A esponxa non é un vexetal como cren aínda algúns naturalistas, senón un animal de última orde, un polípero inferior ao do coral. A súa animalidade non é dubidosa, e nin tan sequera é xa admisible a opinión dos antigos que a consideraban como un ser intermedio entre a planta e o animal. Debo dicir, con todo, que os naturalistas non se puxeron de acordo sobre o modo de organización da esponxa. Para uns, é un polípero, e para outros, como, por exemplo, Milne-Edwards, é un individuo illado e único. A clase dos esponxiarios contén unhas trescentas especies que se atopan nun gran número de mares e mesmo nalgúns ríos, o que lles dá o nome de fluviátiles. Pero as súas augas predilectas son as do Mediterráneo, arquipélago grego, costa siria e mar Vermello. Alí reprodúcense e desenvólvense esas esponxas finas e suaves cun valor que se eleva até cento cincuenta francos, a esponxa loura de Siria, a dura de Berbería, etc.
Pero como non podía esperar estudar eses zoófitos no Mediterráneo, do que nos separaba o infranqueable istmo de Suez, contenteime con observalos no mar Vermello. Chamei a Conseil ao meu lado e ambos nos puxemos a observar, mentres o Nautilus deslizábase lentamente a nivel das rocas da costa oriental, a unha profundidade media de oito a nove metros. Crecían alí esponxas de todas as formas: pediculadas, foliáceas, globulares e dixitadas. Esas formas xustificaban con bastante exactitude eses nomes de canastillas, cálices, rocas, hasta de cervo, pata de león, cola de pavo real, luva de Neptuno, que lles atribuíron os pescadores, máis poéticos que os sabios. Do seu tecido fibroso, impregnado dunha sustancia xelatinosa semifluida, manaban incesantemente chorriños de auga que, tras levar a vida a cada célula, eran expulsados por un movemento de contración. Esa sustancia desaparece tras a morte do pólipo, e podrece liberando amoníaco. Entón non quedan máis que as fibras córneas ou xelatinosas cunha tinguidura avermellada de que se compón a esponxa doméstica, empregada para usos diversos segundo o seu grao de elasticidade, permeabilidade ou resistencia á maceración.
Os políperos adheríanse ás rocas, ás cunchas dos moluscos, e mesmo aos talos dos hidrófitos. Gornecían as máis pequenas anfractuosidades, erguéndose uns e colgando outros, como excrecencias coralíxenas. Informeille a Conseil das técnicas de pesca das esponxas, xa efectuada con dragas xa a man. Este último método, moi similar ao usado coas perlas, tamén con mergulladores, é preferible, pois ao respectar o tecido do polípero déixalle un valor moi superior. Os outros zoófitos que pululaban preto dos esponxiarios consistían principalmente en medusas dunha especie moi elegante. Os moluscos estaban principalmente representados por diversas variedades de luras, que, segundo D'Orbigny, son dun tipo específico do mar Vermello, e os réptiles, por tartarugas virgata, pertencentes ao xénero dos quelonios, que proporcionaron á nosa mesa un prato san e delicado. Numerosos eran tamén os peixes, e moitos deles moi notables. As redes do Nautilus subían frecuentemente a bordo raias, entre elas unas de forma ovalada e de cor ladrilloso, co corpo cheo de manchas azuis desiguais, recoñecibles polo seu dobre aguillón dentado; arnacks de dorso prateado; pastinacas de cola en forma de serra; mantas de dous metros de longo que ondulaban entre as augas; aodontes, así chamados pola súa absoluta carencia de dentes, cartilaxinosos próximos aos escualos; ostracios-dromedarios, cunha xiba terminaba nun aguillón curvado dun pé e medio de lonxitude; ofidios, verdadeiras murenas de cola prateada, lombo azulado e pectorais escuros bordeados por unha estría grisácea; un escómbrido parecido ao rodaballo, listaxe de raias de ouro e ornado do tres colores de Francia; soberbios caránxidos, decorados con sete bandas transversais dun negro magnífico, de azuis e amarelos nas aletas, e de escamas de ouro e prata; centropodos; salmonetes avermellados e dourados coa cabeza amarela; escaros, labros, balistes, gobios, etc., e moitos outros comúns aos océanos que atravesaramos xa. O 9 de febreiro, o Nautilus achábase na parte máis ancha do mar Vermello, a comprendida entre Suakin, na costa occidental, e Quonfodah, na oriental, separadas por cento noventa millas. Ao mediodía, o capitán Nemo subiu á plataforma onde xa me achaba eu. Prometérame a min mesmo que non lle deixaría descender sen antes preguntarlle cales eran os seus proxectos. Pero nada máis verme dirixiuse a min e ofreceume amablemente un cigarro.

17 de maio de 2013

AIRAS PÉREZ VUITORÓN [B 1472 / V 1083]

AIRAS PÉREZ VUITORÓN [B 1472 / V 1083]

Don Estévão achei noutro día
mui sanhudo depos un seu hom'ir,
e sol non lhi pod'un passo fogir:
aquel seu home depos que el ía,
e filhó-o i pelo cabeçón
e feriu-o mui mal dun gran bastón
que na outra mão destra tragía.

E Don Estévão assí dizía
a nós, que lho non leixamos ferir
máis: «Quero-vos eu ora descobrir
com'este vilão migo vivía:
máis era eu seu ca era el meu,
e muit'andava máis en pós el eu
ca el pós mí, pero xi m'el quería».

E o vilão entón respondía
como agora podedes oír:
«Mui gran mal fazedes en consentir
a est'hom'o torto que mi fazía;
ca, de-lo día en que o eu usei,
sempr'a gran coita deante lh'andei,
e el sempre deante me metía.

E veed'ora, por Santa María,
se hei poder de co'el máis guarir,
ca me non poss'un día del partir
de mi dar golpe, de que morrería,
dun gran pao que achou non sei u;
e, pois s'assanha, non cata per u
feira con ele, sol que lh'home desvía.

15 de maio de 2013

AIRAS PÉREZ VUITORÓN [B 1479 / V 1090]

AIRAS PÉREZ VUITORÓN [B 1479 / V 1090]

Fernan Díaz é aquí, como vistes,
e anda en preito de se casar;
mais non pod'o casamento chegar
d'home (o sei eu, que sabe com'é);
e, por haver casament', a la fe,
d'home nunca vós tan gran coita vistes.

E por end'anda vestid'e loução
e diz que morre por outra molher;
mais este casamento que el quer,
d'home o sei eu que lho non darán;
e por este casamento del, de pran,
d'home atal coita nunca viu cristão.

Ca d'Estorga ata San Fagundo
don'á que ha de Don Fernando torto,
ca por outro casamento anda morto
d'home (o sei eu, que o sabe ja);
e se este casament'el non ha
d'hom'atal coita nunca foi no mundo.

14 de maio de 2013

AIRAS PÉREZ VUITORÓN [B 1477 / V 1088]

AIRAS PÉREZ VUITORÓN [B 1477 / V 1088]

A lealdade do Bezerra pela Beira muito anda:
ben é que a nostra vendamos, pois que no-lo Papa manda.

Non ten Sueiro Bezerra que tort'é en vender Monsanto,
ca diz que nunca Deus diss'a San Pedro máis de tanto:
«Quen tu legares en terra erit ligatum in celo»;
por én diz ca non é torto de vender hom'o castelo.

E por én diz que non fez torto o que vendeu Marialva,
ca lhe diss'o arcebispo un vesso per que se salva:
«Estote fortes in bello et pugnate cum serpente»;
por én diz que non é torto quen faz traiçón e mente.

O que vendeu Leirea muito ten que fez dereito,
ca fez mandado do Papa e confirmou-lh'o Esleito:
«Super istud caput meum et super ista mea capa,
dade o castelo ao Conde, pois vo-lo manda o Papa».

O que vendeu Faría por remiír seus pecados,
se máis tevesse, máis daría; e disseron dous prelados:
«Tu autem, Domine, dimitte aquel que se cofonde;
ben esmolou en sa vida quen deu Santarén ao Conde».

Ofereceu Martín Díaz aa cruz, que os cofonde,
Covilhãa, e Pero Díaz Sortelha; e diss'o Conde:
«Centuplum accipiatis de mão do Padre Santo».
Diz Fernan Diaz: «Ben m'éste, porque oferí Monsanto».

Ofereceu Trancoso ao Conde Roí Bezerro;
falou entón Don Soeiro por sacar seu filho d'erro:

«Non potest filia mea sine patre suo facere quidquam:
salvos son os traedores, pois ben hisopados fican!».

O que ofereceu Sintra fez come bon cavaleiro,
e disso-lh'i o legado log'un vesso do Salteiro:
«Sagitte potentis acute -e foi i ben acordado-:
melhor é de seer traedor ca morrer escomungado».

E quando o Conde ao castelo chegou de Celorico,
Pachequ'entón o cuitelo tirou; e disse-lh'un bispo:
«Mitte gladium in vagina, con el non nos empeescas».
Diz Pacheco: «Alhur, Conde, peede u vos digan: Crescas!».

Mal disse Don Airas Soga ua velha noutro día;
disse-lhi Pero Soárez un vesso per clerizía:
«Non vetula bonbatricon scandit confusio ficum;
non foi Soeiro Bezerra alcaide de Celorico».

Salvos son os traedores quantos os castelos deron;
mostraron-lhi en escrito que foi ben quanto fezeron,
super ignem eternum et ad unitatis opem:
salvo é quen trae castelo, a preito que o hisopen!

12 de maio de 2013

Fragmento de As Crónicas do Sochantre, de Alvaro Cunqueiro

IV
Sin pensalo veu lusco e fusco axiña. O finado de Quelven adormiñou e madame de Saint-Vaast botoulle por derriba unha manta. O sochantre tiña algo de fame e sede; pasaron a trote largo por dediante da taberna de Clouzemel, que tiña o ramo posto, anunciando a sidra nova; tamén sí tiña o ramo o mesón de Les Pieux, tan celebrado nas cantigas dos cazadores. Sentábaste á mesa de pedra e viña unha das fillas máis novas do hospede, e dunha xerra colorada botábache o ouro fervente da sidra no vaso; vrau e invernó andaban cos brancos brazos ao áer, arremangadas as mangas das brusas de liño. A boca facíaselle auga ao sochantre. Deixaron pouco máis ala de Les Pieux o camiño real, i el a carroza debía correr agora polo campo aberto. Xente de pouca conversa, aquela compaña de morios calaba hora tras hora.

11 de maio de 2013

2ª Parte de 20.000 leguas de viaxe baixo os mares (XIV)

Navegou logo a unha distancia de seis millas ao longo das costas arábigas de Mahrah e de Hadramaut, coa súa liña ondulada de montañas nas que se vían algunhas antigas ruínas. O 5 de febreiro entrabamos no golfo de Aden, verdadeiro embude introducido nese pescozo de botella que é o estreito de Bab o Mandeb polo que pasan as augas do Indico ao mar Vermello.
O 6 de febreiro, o Nautilus achábase á vista de Aden, situada no alto dun promontorio que un estreito istmo une ao continente. Aden é unha especie de Xibraltar inaccesible, coas súas fortificacións que restauraron os ingleses tras a súa conquista en 1839. Puiden entrever os alminares octogonais desta cidade que foi antigamente, segundo o historiador Edrisi, o centro comercial máis rico da costa.
Chegados a tal punto, eu crin que o capitán Nemo ía retroceder, pero equivocábame e, con gran sorpresa pola miña banda, non o fixo. Ao día seguinte, 7 de febreiro, embocábamos o estreito de Bab o Mandeb, nome que en lingua árabe significa ‘a porta das bágoas’. De vinte millas de anchura, a súa lonxitude non excede de cincuenta e dous quilómetros. Para o Nautilus, lanzado a toda velocidade, a súa travesía foi apenas asunto dunha hora. Pero non puiden ver nada, nin tan sequera a illa de Perim, fortificada polo goberno británico para mellor protexer Aden.
Eran demasiados os vapores ingleses ou franceses, das liñas de Suez a Bombai, a Calcuta, a Melburne, a Bourbon e a Mauricio, que asucaban aquel estreito paso, para que o Nautilus se mostrase. Iso fixo que se mantivese prudentemente entre dúas augas. Ao mediodía estabamos xa asucando as augas do mar Vermello. O mar Vermello, lago soado de tradicións bíblicas, non refrescado apenas polas choivas nin regado por ningún río importante, está sometido a unha excesiva evaporación que lle fai perder anualmente unha masa líquida de metro e medio de altura. Singular golfo este, que, pechado, nas condicións dun lago, quedaría talvez enteiramente desecado. Ten menos recursos a este respecto que os seus veciños, o Caspio e o mar Morto, que teñen niveis que descenderon soamente até o punto en que o seu evaporación igualou o caudal das augas que reciben. O mar Vermello ten unha lonxitude de dous mil seiscentos quilómetros e unha anchura media de douscentos corenta.
En tempos dos Ptolomeos e dos emperadores romanos foi a gran arteria comercial do mundo. A horadación do istmo haberá de restituírlle a súa antiga importancia, xa recuperada en parte polo ferrocarril de Suez. Nin tan sequera tratei eu de comprender a razón do capricho que inducira ao capitán Nemo a meternos nese golfo, pero aprobei sen reservas que o fixese. O Nautilus desprazábase cunha velocidade media, xa manténdose na superficie xa mergullándose para evitar aos navíos, e así puiden eu observar o interior e o exterior dese mar tan curioso. O 8 de febreiro, na madrugada, avistamos Moka, cidade agora en ruínas cunhas murallas que se desmoronan ao só ruído dun canonazo e que apenas se dan protección a unhas verdes palmeiras. Cidade importante noutro tempo, con seis mercados públicos, vinte e sete mesquitas e unhas murallas, entón defendidas por catorce fortes, que formaban un cinto de tres quilómetros.
O Nautilus aproximouse logo ás beiras africanas, onde a profundidade do mar é máis considerable. Alí, entre dúas augas dunha limpidez cristalina, puidemos ver, polos nosos cristais, admirables «matogueiras» de brillantes corais e vastos muros rochosos revestidos dun espléndido tapiz verde de algas e de fucos. Que indescritible espectáculo e que variedade de paisaxes nas rasaduras desas rocas e desas illas volcánicas que confinan coas costas libias!
Pero foi nas beiras orientais, ás que non tardou en chegar o Nautilus, onde as arborescencias apareceron en toda a súa beleza, nas costas do Tehama, pois alí esas exhibicións de zoófitos non soamente florecían baixo o mar, senón que formaban tamén pintorescos entrelazamientos que se desenvolvían a dez brazas por encima, máis caprichosos pero menos coloreados que aqueles cuxo frescor era mantido pola húmida vitalidade das augas. Cantas horas marabillosas pasei así no observatorio do salón! Cantas mostras novas da flora e da fauna submarinas puiden admirar á luz do noso fanal eléctrico! Funxias agariciformes, actinias de cor pizarroso, entre outras a thalassianthus aster, tubíporas dispostas como frautas á espera do sopro do deus Pan, cunchas propias deste mar, que se establecen nas escavacións madrepóricas, coa base contorneada nunha breve espiral, e mil especímenes dun polípero que aínda non observara, a vulgar esponxa.

10 de maio de 2013

Inicio de As RUÍNAS CIRCULARES Jorge Luís Borges

As RUÍNAS CIRCULARES

Jorge Luís Borges

Ninguén o viu desembarcar na anónima noite, ninguén viu a canoa de bambú sumíndose no lodo sacro, pero aos poucos días ninguén ignoraba que o home taciturno viña do Sur e que a súa patria era unha das infinitas aldeas que están augas arriba, no flanco violento da montaña, onde o idioma zend non está contaminado de grego e onde é infrecuente a lepra. O certo é que o home gris bicou o lodo, repechou a ribeira sen apartar (probablemente, sen sentir) as cortadeiras que lle laceraban as carnes e arrastrouse, mareado e ensanguentado, até o recinto circular que coroa un tigre ou cabalo de pedra, que tivo algunha vez a cor do lume e agora o da cinza. Ese redondel é un templo que devoraron os incendios antigos, que a selva palúdica profanou e así o seu deus non recibe xa honra dos homes. O forasteiro tendeuse baixo o pedestal. Espertouno o sol alto. Comprobou sen asombro que as feridas cicatrizaran; pechou os ollos pálidos e durmiu, non por fraqueza da carne senón por determinación da vontade. Sabía que ese templo era o lugar que requiría o seu invencible propósito; sabía que as árbores incesantes non lograran estrangular, río abaixo, as ruínas doutro templo propicio, tamén de deuses incendiados e mortos; sabía que a súa inmediata obriga era o soño. Cara á medianoite espertouno o berro inconsolable dun paxaro. Rastros de pés descalzos, uns figos e un cántaro advertíronlle que os homes da rexión espiaran con respecto o seu soño e solicitaban o seu amparo ou temían a súa maxia. Sentiu o frío do medo e buscou na muralla dilapidada un nicho sepulcral e tapouse con follas descoñecidas.

O propósito que o guiaba non era imposible, aínda que si sobrenatural. Quería soñar un home: quería soñalo con integridade minuciosa e impolo á realidade. Ese proxecto máxico había esgotado o espazo enteiro da súa alma; se alguén lle preguntou o seu propio nome ou calquera trazo da súa vida anterior, non acertaría a responder. Convíñalle o templo inhabitado e esnaquizado, porque era un mínimo de mundo visible; a proximidade dos labradores tamén, porque estes encargábanse de subvenir ás súas necesidades frugales. O arroz e as froitas do seu tributo eran pábulo suficiente para o seu corpo, consagrado á única tarefa de durmir e soñar.

8 de maio de 2013

Aforismos de Francisco: Sexamos consecuentes

   Tódolos días son folga na educación desde que o alumno decidiu aprobar sen estudar e os profesores a aprobar sen ensinar.


7 de maio de 2013

As aparencias enganan

AS APARENCIAS ENGANAN 
de Jorge Bucay

A palabra aparencia ten polo menos dous significados para nós. Un é máis ou menos neutro: a aparencia entendida como o directamente perceptible en algo. O outro leva unha certa connotación negativa, a aparencia entendida como o ilusorio, o que incita ao engano. Estes conceptos non se exclúen. A realidade cando non é percibida axeitadamente, pode ser fonte de ilusión, por exemplo se esquecemos que a aparencia é unicamente a expresión de algo que está máis aló do evidente.
Non estou a dicir que haxa que desdeñar o mundo que percibimos para acceder á realidade oculta porque a aparencia é por suposto parte da manifestación sensible da verdade pura. Pero tampouco podemos guiar as nosas decisións só polas aparencias.

- Pai, vin confesar -dixo Esteban, o fillo maior de don Jacinto. 
- Claro, fillo, escóito -contestoulle o pai Juan-. Que ocorre? 
- Vostede sabe pai que antes de morrer o meu pai el decidiu chamar a un enxeñeiro agrónomo e dividir a súa parcela en dúas partes iguais, unha para Francisco, o meu irmán menor e outra para min. Eu non estiven de acordo, porque eu estou casado e teño 3 fillos, en cambio, o meu irmán é solteiro aínda... 
- Segue fillo, segue. 
- Esa soga dividindo á metade o campo parecíame, francamente, unha inxustiza, así que a mesma noite do enterro do meu pai, eu levanteime a medianoite e corrín un dez metros as estacas e a soga divisoria... 
- Pero, fillo, iso está moi mal. 
- Pode ser pai, pero era a miña maneira de facer xustiza. Non é esa decisión en si o que me inquieta, o que me preocupa é que á mañá seguinte as estacas estaban outra vez no lugar de orixe e a soga dividía outra vez o campo en dúas parcelas idénticas. Como vostede comprenderá, pensei que soñara o da primeira noite, así que me volvín a levantar a correr as estacas... pero á mañá seguinte, outra vez volveran onde o meu pai o puxo. Pai, cre vostede que é o espírito do meu pai o que regresa cada noite para facer valer a súa vontade?
O pai Juan acariñouse o queixo e preguntoulle a Esteban: 
- Sabe o teu irmán de todo isto? 
Esteban baixou a vista e negou coa cabeza. 
- Mañá -dixo o cura- espérovos aos dous aquí mesmo. E non lle digas o que me dixeches! 
- Pero pai... 
- Mañá! Co teu irmán. 
Ao día seguinte o cura miraba aos irmáns sentados fronte a el. Cun dedo fronte á cara de Francisco preguntoulle: 
- Ti non estiveches de acordo coa división que o teu pai dispuxo, verdade? 
Francisco tentou falar, pero o cura impúxolle silencio. 
-E levantáchesche cada noite para facer unha repartición distinta correndo as estacas... 
- Pero, como o sabe, pai? 
- Iso non importa. O certo é que cada mañá, misteriosamente a soga estaba no seu lugar, verdade? 
- Si, pai... é certo. 
Agora o pai Juan alzou a voz. 
- Vós, codiciosos pecadores. Non é o voso pai quen correu as estacas, fostes vós os que salvaron, ao querer vulneralo, o nobre desexo equitativo do seu pai. Os irmáns miráronse e sorrindo puxéronse de pé e abrazáronse fronte ao cura que seguía case insultándoos. 
- Deberiades estar máis que avergoñados, todo por un pouco de terra, miserables... non entendedes nada. 
- Sabe pai -dixo por fin Francisco-, o que non entende nada é vostede. A min pareceume que tendo el tres fillos e esposa, necesitaría máis campo que eu, así que me levante para agrandar O seu campo cada noite. 
- E a min -dixo Esteban- parecíame que tendo eu tres fillos e familia, alguén se ocupará de min, cando eu non teña forzas, pero o meu irmán non ten quen o axude. Por iso corría cada noite a soga dez metros para o meu lado, porque era xusto que el tivese o terreo máis grande... 

O mundo cotián, a nosa familia, a nosa parella, o traballo, a ciencia e a política, lonxe de constituír unha realidade incuestionable e independente de nós, é algo que construímos a partir do pequeñísimo porcentaxe de información que recibimos a través do limitado número de estímulos que poden captar os nosos sentidos. A nosa visión e o máis obxectivo das nosas análises, supón desde o inicio dunha certa cota de imaxinación, bastante recheo subxectivo e un nivel de interpretación nada despreciable.


5 de maio de 2013

OS SAPOS de Ricardo Carballo Calero (fragmento de A Xente na Barreira)

Se don Ramón, o ano da súa morte, houbera rubido ao cume do tellado da casa da Barreira, non tería enxergado, de calquer banda que se volvese, térras que non foran súas. Horta, prados, campa e muíño por embaixo; leiras e monte que entraba na parroquia de Trabadela pola ezquerda; caseríos pequeniños pola dereita e monte e mais monte por riba da curtiña da eira. O anceio do señor era que todo aquilo ficara pra o morgado. Polo tanto tiña que facer herdenza pra os outros tres. Mais a morte chegou cando se non espreitaba, e no anaco da Barreira tiñan que dar as súas pequeñas dentadas os irmáns menores cando estiveran na edade de facelo.

4 de maio de 2013

2ª Parte de 20.000 leguas de viaxe baixo os mares (XIII)

4. O mar Vermello 

Durante a xornada do 29 de xaneiro, a illa de Ceilán desapareceu do horizonte, e o Nautilus, a unha velocidade de vinte millas por hora, deslizouse polo labirinto de canles que separan as Maldivas das Laquedivas. Bordeou a illa de Kittan, terra de orixe madrepórico descuberta en 1499 por Vasco de Gama, unha das principais illas do arquipélago das Laquedivas, situado entre 100 e 140 30 'de latitude setentrional e 690 e 500 72' de lonxitude oriental.
Percorreramos nese momento dezaseis mil duascentas vinte millas ou sete mil cincocentas leguas desde o noso punto de partida nos mares do Xapón. Ao día seguinte, 30 de xaneiro, non había ningunha terra á vista cando o Nautilus emerxeu á superficie, na súa ruta Norte-Noroeste cara ao mar de Omán, que se estende entre as penínsulas arábiga e indostánica e serve de desembocadura ao Golfo Pérsico.
Cara a que nos conducía esa ruta sen saída? Onde nos levaba o capitán Nemo? Non o sabía, e iso non satisfixo nada ao canadense.
-Imos, Ned, onde lévenos o capricho do capitán.
-Pero ese capricho non pode levarnos lonxe -respondeu o canadense-. O Golfo Pérsico non ten saída e se nos penetramos nel non tardaremos en volver sobre os nosos pasos.
-Pois ben, volveremos, e se despois do Golfo Pérsico o Nautilus quere visitar o mar Vermello, aí está o estreito de Bab o Mandeb para abrirlle paso.
-Non lle ensinarei nada, señor, se lle digo que o mar Vermello non está menos pechado que o golfo, posto que o istmo de Suez non está aínda horadado, e que aínda que o estivese xa un barco misterioso como o noso non se arriscaría nas súas canles cortadas polas esclusas. Daquela o mar Vermello non pode ser aínda o camiño que nos leve a Europa.
-Eu non dixen que volvamos a Europa.
-Entón que é o que vostede supón?
-Eu supoño que tras visitar estas curiosas paraxes de Arabia e Exipto, o Nautilus volverá descender polo océano Indico, quizá a través da canle de Mozambique, quizá ao longo das Mascareñas, cara ao cabo de Boa Esperanza.
-E unha vez no cabo de Boa Esperanza? -preguntou o canadense cunha insistencia moi particular.
-Ben, entón penetraremos por vez primeira no Atlántico. Pero, dígame, amigo Ned, é que está cansado xa desta viaxe submarina? Seica lle hastía o espectáculo sempre cambiante destas marabillas submarinas? En canto a min, debo dicirlle que me desgustaría agora dar por terminado unha viaxe que a tan poucos homes foilles dado poder facer.
-Pero dáse vostede conta, señor Aronnax, que fai xa tres meses que estamos aprisionados a bordo deste Nautilus?
-Non, Ned, non quero darme conta, eu non conto os días nin as horas.
-E cando vai acabar esta situación?
-A conclusión virá ao seu tempo. Ademais, non podemos facer nada, e estamos a discutir inutilmente. Se viñese vostede a dicirme: «Ofrécesenos unha oportunidade de evasión», discutiríaa con vostede. Pero non é este o caso, e para falarlle con toda franqueza, non creo que o capitán Nemo aventúrese nunca polos mares europeos.
Tan breve diálogo fará ver que, fanático do Nautilus, chegara eu a encarnarme na pel do seu comandante. Ned Land terminou esa conversa rezongando estas palabras que se dicía a si mesmo:
-Todo iso está moi ben, pero para min, onde hai coerción, non hai pracer posible.
Durante catro días, até o 3 de febreiro, o Nautilus visitou o mar de Omán, a diversas velocidades e a diferentes profundidades. Parecía navegar ao azar, coma se dubidase da ruta a seguir, pero non excedeu o trópico de Cancer. Ao abandonar o mar de Omán avistamos por un instante Mascate, a máis importante cidade do país de Omán. Admiroume o seu estraño aspecto no medio das negras rocas que a rodean en contraste coas súas brancas casas e os seus fortes. Vin as cúpulas redondeadas das súas mesquitas, a punta elegante das súas alminares, as súas frescas e verdes terrazas. Pero non foi máis que unha rápida visión, tras a cal o Nautilus mergullouse novamente nas augas escuras desas paraxes.

3 de maio de 2013

AFONSO MÉNDEZ DE BESTEIROS [B 1558]

AFONSO MÉNDEZ DE BESTEIROS [B 1558]

Don Foão, que eu sei que ha preço de livão,
vedes que fez ena guerra (daquesto soo certão):
sol que viu os genetes, come boi que fer tavão,

sacudiu-se e revolveu-se, al-
çou rab'e foi sa vía a Portugal.

Don Foão, que eu sei que ha preço de ligeiro,
vedes que fez ena guerra (daquesto son verdadeiro):
sol que viu os genetes, come bezerro tenreiro,


sacudiu-se e revolveu-se, al-
çou rab'e foi sa vía a Portugal.

Don Foão, que eu sei que ha prez de liveldade,
vedes que fez ena guerra (sabede-o por verdade):
sol que viu os genetes, come can que sal de grade,

sacudiu-se e revolveu-se, al-
çou rab'e foi sa vía a Portugal.

2 de maio de 2013