20.000 leguas de viaxe baixo os mares (I).

Novela por entregas.

Primeira parte

UN ESCOLLO FUXITIVO

Un feito rechamante, un fenómeno non explicado e inexplicable que sen dúbida ninguén esqueceu, sinalou o ano de 1866. Sen falar xa das murmuracións que axitaron a pobos e portos de mar e o ánimo da xente de terra dentro, moi fonda era a preocupación dos homes adicados ás tarefas marítimas. Comerciantes, armadores, capitáns de alto bordo e patróns de Europa e de América, oficiais da mariña de guerra de tódolos países, gobernos de diversos estados en ambos continentes, sentiron suma inquietude con aquel acontecemento.

Pois tal era que dende tempo atrás varios navíos atoparanse en alta mar “cun couso enorme", un obxecto longo, fusiforme, ás veces fosforescente, moitísimo mais voluminoso e veloz cas baleas.

Os feitos referentes a tal aparición, anotados nos diversos libros da bordo, coincidían bastante exactamente en canto á estrutura do obxecto ou do ser en cuestión, o mesmo que na velocidade incalculable dous seus movementos, na sorprendente potencia da súa locomoción e na vida particular de que semellaba estar dotado. Se era un cetáceo, superaba en tamaño a todos cantos a ciencia tiña clasificados entón. Nin Cuvier, nin Lacépède, nin o señor Dumeril, nin o señor de Quatrefages admitirían a existencia de tal monstro, salvo que o vexen polos seus propios e experimentados ollos.

Polas observacións efectuadas en diferentes circunstancias, unha vez descartadas tanto as tímidas avaliacións que asignaban a ese obxecto unha lonxitude de douscentos pes, como as moi exaxeradas que lle imputaban unha anchura dunha milla e unha lonxitude de tres, permitía afirmar que ese ser fenomenal, de ser certa a súa existencia, superaba con exceso tódalas dimensións admitidas ata entón polos ictiólogos.

Mais existía; innegable era xa o feito en si mesmo. E dada esa tendencia ó fantasioso que existe no home, compréndese a emoción producida por esa sobrenatural aparición. Preciso era renunciar á tentación de remitila ó reino das fábulas.

Efectivamente, o 20 de xullo de 1866, o vapor Governor Higginson, da Calcuta and Burnach Steam Navigation Company, atopara esa masa móbil a cinco millas ó este das costas de Australia. O capitán Baker creu, ó pronto, atoparse en presenza dun escollo descoñecido, e xa dispuña determinar a súa exacta situación cando puido ver dúas columnas de auga, proxectadas polo inexplicable obxecto, erguerse asubiando polo aire ata cento cincuenta pes. Forzoso era así concluír que de non estar o escollo sometido ás expansións intermitentes dun géiser, o Governor Higginson tivera atopado un mamífero acuático, descoñecido ata entón, que expulsaba polos seus espiráculos columnas de auga, mesturadas con aire e vapor.

Observouse igual feito o 23 de xullo do mesmo ano, en augas do Pacífico, polo Cristóbal Colón, da West India and Pacific Steam Navigation Company. Por conseguinte o extraordinario cetáceo podía trasladarse dun lugar a outro cunha velocidade sorprendente, posto que con tres días de intervalo tan só, o Governor Higginson e o Cristóbal Colón o tiveran observado en dous puntos do mapa separados por unha distancia de máis de setecentas leguas marítimas.

Quince días máis tarde, a dous mil leguas de alí, o Helvetia, da Compagnie Nationale, e o Shannon, da Royal Mail, navegando en sentido oposto pola zona do Atlántico comprendida entre Europa e Estados Unidos, sinaláronse mutuamente ó monstro a 420 15' de latitude norte e 600 35' de lonxitude ó oeste do meridiano de Greenwich. Nesa observación simultánea creuse poder avaliar a lonxitude mínima do mamífero en máis de trescentos cincuenta pes ingleses, dado que o Shannon e o Helvetia eran de dimensións inferiores, mesmo cando ambos mediran cen metros do tallamar ó codaste. Agora ben, as baleas máis grandes, as que frecuentan as paraxes das illas Aleutinas, a Kulammak e a Umgullick, non exceden os cincuenta e seis metros de lonxitude, si realmente chegan a alcanzar tal dimensión.

Estes sucesivos informes; novas observacións efectuadas a bordo do transatlántico Lle Pereire, unha abordaxe entre o monstro e o Etna, da liña Iseman; un acta levantada polos oficiais da fragata francesa A Normandie; un estudio moi serio feito polo estado maior do comodoro Fitz-James a bordo do Lord Clyde, causaron unha profunda sensación na opinión pública. Nos países de humor lixeiro tomouse como unha coña mariñeira o fenómeno. Mais nos países graves e prácticos; en Inglaterra, en Estados Unidos de América, en Alemaña, causou unha viva inquedanza.

En todas partes, nas grandes cidades, o monstro colleu sona. Foi tema de cancións nos cafés, de caricatura nos xornais e de representación nos teatros. A prensa atopou a ocasión de practicar o enxeño e o sensacionalismo. Nas súas páxinas, pobres de noticias, víronse reaparecer a tódolos seres imaxinarios e xigantescos, dende a balea branca, a terrible «Moby Dick» das rexións hiperbóreas, ata o desmesurado Kraken, cuxos tentáculos poden abrazar un buque de cincocentas toneladas e levalo aos abismos do océano. Chegouse mesmo a reproducir as noticias dos tempos antigos, as opinións de Aristóteles e de Plinio que admitían a existencia de tais monstros, os relatos noruegueses do bispo Pontoppidan, as relacións de Paul Heggede e os informes de Harrenxton, cuxa boa fe non pode ser posta en dúbida ó afirmar ter visto, atopándose a bordo do Castillan, en 1857, a enorme serpe que ata entón non tivera frecuentado outros mares que os do antigo Constitutionnel.

Todo isto deu orixe á interminable polémica entre os crédulos e os incrédulos, nas sociedades e nas publicacións científicas. A «cuestión do monstro» inflamou os ánimos. Os xornalistas imbuídos de espírito científico, en loita cos que profesan o enxeño, gastaron ondas de tinta durante a memorable campaña; algúns chegaron mesmo a verter dous ou tres pingas de sangue, ó pasar, no seu ardor, da serpe de mar ás máis ofensivas caracterizacións.

Durante seis meses a guerra proseguiu con lances diversos. Ós artigos de fondo do Instituto Xeográfico do Brasil, da Academia Real de Ciencias de Berlin, da Asociación Británica, do Instituto Smithsoniano de Washington, ós debates do The Indian Archipelago, do Cosmos do abate Moigno e do Mittheilungen de Petermann, e as crónicas científicas das grandes publicacións de Francia e outros países replicaba á prensa vulgar con alardes dun enxeño inacabable.

Os seus inspirados redactores, parodiando unha frase de Linneo que citaban os adversarios do monstro, mantiveron, en efecto, que «a natureza non produce parvos», e conxuraron ós seus contemporáneos a non inflixir un mentís á natureza e, consecuentemente, a rexeitar a existencia dos Kraken, das serpes de mar, das «Moby Dick» e outras imaxinacións de mariñeiros delirantes. Por último, nun artigo dun temido xornal satírico, o máis popular dos seus redactores, facendo achega de todos os elementos, lanzouse, como Hipólito, contra o monstro, asestoulle un golpe definitivo e acabou con el en medio dunha gargallada universal. O enxeño tivera vencido á ciencia.

A cuestión parecía xa soterrada durante os primeiros meses do ano de 1867, sen aparentes posibilidades de resucitar, cando novos feitos chegaron ó coñecemento do público. Feitos que revelaron que non se trataba xa dun problema científico por resolver e si dun perigo serio e real a evitar. A cuestión adquiriu así un aspecto moi diferente. O monstro volveu a erixirse en roca, escollo, mais nun escollo fugaz, indeterminable.