9 de marzo de 2016

O Paleolítico: naturalismo e maxia

Entre fins do último período interglaciar (hai aproximadamente uns 120.000 anos) e os inicios da glaciación Würm (hai uns 85.000 anos) o clima en Europa pasou a ser menos rigoroso. Na área occidental de Eurasia tivo lugar un gran incremento da poboación humana, representada polo Homo sapiens neanderthalensis. Empezou a desenvolverse a vida doméstica e aplicáronse novas tecnoloxías para a fabricación de útiles líticos. Manifestáronse, así mesmo, as primeiras crenzas relixiosas. A caza foi o principal medio de subsistencia do home, feito que foi corroborado pola infinidade de restos óseos de fauna que se acharon no curso das escavacións paleolíticas.

Os ritos funerarios apareceron durante o Paleolítico medio. O home de Neanderthal foi o primeiro que enterrou aos seus mortos en auténticas sepulturas, aínda que estas eran aínda extremadamente sinxelas e carecían de axuar funerario. As sepulturas realizábanse, con preferencia, en fosas e os individuos enterrábanse en posición fetal, posiblemente para garantir o retorno ao seo da nai Terra.

A arte naceu hai uns 30.000 anos, na fase final do Paleolítico. O seu autor foi o home de Cro-Magnon, un individuo parecido ao home actual, que enterraba aos seus mortos xunto a ofrendas rituais. É obvio que cría na vida despois da morte. O desenvolvemento da produción artística forma parte, por tanto, do conxunto das manifestacións espirituais e metafísicas, por exemplo o xa mencionado culto aos mortos, que distingue, sen dúbida, ao home dos animais.

Unha das primeiras manifestacións artísticas do home, tanto no continente europeo como no americano, foron as representacións de mans nas paredes das covas. Trátase de simples contornos ou sinais («mans pintadas»), pero que, probablemente, puxeron de manifesto por primeira vez o concepto da forma e achegaron a idea de que unha cousa ficticia pode ser igual a unha real.

As primeiras auténticas representacións artísticas foron figuras de animais gravadas, repetidamente, sobre fragmentos óseos.  A primeira arte monumental apareceu na cova de Lascaux, en Montignac (Dordoña, Francia). Este conxunto pictórico comprende cervos, bisontes, cabalos, felinos, etcétera. Tamén son moi importantes as pinturas da cova de Altamira, en Cantabria (España).

No Paleolítico a sociedade compúñase de cazadores que vivían aisladamente e cunha débil cohesión social. Practicaban, ademais, unha economía de subsistencia, é dicir, non producían o alimento que consumían. A existencia viraba, por tanto, ao redor da obtención de alimentos. Este feito fai supor que a arte debía ter tamén unha función esencialmente práctica.

As representacións pintadas de animais nas covas aparecen en lugares dificilmente accesibles e escondidas no interior das devanditas cavidades. Débese, pois, excluír a posibilidade de que estas manifestacións artísticas tivesen unha finalidade puramente decorativa. Estas pinturas constitúen auténticas escenas de caza de carácter naturalístico e tiñan a finalidade máxica -polo feito de que se representou ao animal- de facilitar a captura da presa. É dicir, na realidade, o animal vivo habería ao mesmo tempo sufrido por efecto da «maxia simpática» a mesma ferida que o animal pintado.

Así mesmo, a frecuente reprodución das figuras femininas sensuais e de aspecto maternal, con enormes seos e ventres -as denominadas figuras esteatopíxicas, como a coñecida Venus de Willendorf- expresan un desexo profundo e obsesivo tanto de fertilidade como de protección cara á nai.

Ningún comentario:

Publicar un comentario

Nota: só un membro deste blog pode publicar comentarios.