14 de maio de 2019

O CANTAR DE RONCESVALLES

O CANTAR DE RONCESVALLES

Do Cantar de Roncesvalles só se conserva un fragmento duns 100 versos. Segundo os estudos de Menéndez Pidal, todo o Cantar tería unha lonxitude de 5.500 versos e o seu argumento sería o seguinte: Carlomagno conquista toda España salvo Zaragoza; vén acompañado de Roldán, fillastro de Ganelón, o traidor que se entende con Marsín, rei mouro de Zaragoza. De regreso a Francia, encarga a retagarda do seu exército a Roldán, que é sorprendido polos mouros en Roncesvalles, onde se libra unha indecisa batalla na que interveñen, ademais dos heroes, Reinaldos, Baldovinos e Beltrán, personaxes descoñecidos na Chanson de Roland. A temeridade heróica de Roldán e Reinaldos fai retroceder aos mouros que, refeitos, volven ao ataque. Turpín exhorta ao exército francés e Roldán corta o brazo dereito de Marsín, que foxe. Os mouros organizan outra vez as súas filas e lanzándose sobre os franceses, vanos matando aos poucos. Ao ver a magnitude do desastre, Roldán tañe a súa trompa pedindo auxilio a Carlomagno.
Despois morren Oliveros e Reinaldos. Cando os mouros senten a vinda do emperador, foxen. Turpín bendí aos mortos e Roldán réndelles as últimas honras; con todo, sente morrer sen golpes nin feridas e, ao chegar Carlomagno, persegue a Marsín. De novo en Roncesvalles, Carlomagno buscaría aos seus achegados entre os cadáveres -versos conservados no poema español-; regresaría a Francia para
enterrar alí aos mortos e dona Alda, esposa de Roldán, morrería no enterro do heroe. O fragmento español é o planto de Carlomagno pola perda do seu sobriño.

O Cantar de Roncesvalles, escrito a comezos do século XIII en castelán, non é herdeiro directo da tradición poética da Chanson de Roland, posto que hai elementos nel non presentes na Chanson (morte de Reinaldos, alusión ao camiño de Santiago, etc.); o Roncesvalles tampouco é herdeiro doutras tradicións da épica francesa, como o Pseudo-Turpín, posto que hai elementos no Roncesvalles non presentes en Turpín (Roldán non morre de feridas, Marsín non é morto por Roldán, o arcebispo Turpín sucumbe na loita). Menéndez Pidal chega á conclusión de que, non derivando o Cantar de Roncesvalles da Chanson, "o Roncesvalles español non debeu ter presente o Turpín, senón todo o máis as mesmas lendas que inspiraron o Turpín, ou ben outras análogas." O Cantar de Roncesvalles é pois, un desenvolvemento orixinal da materia épica na literatura española. Tomando como punto de partida, a historia de Roldán, na Península Ibérica adquiriu unha personalidade propia, apartándose das tradicións galorrománicas. A lenda que inspirou o Cantar de Roncesvalles puido vir a través de Provenza no século XII. A independencia da tradición do Cantar de Roncesvalles na
Península viuse confirmada coa aparición da "nota emilianense", unha glosa do século XI nun manuscrito do X. Esta nota é mesmo anterior a calquera dos poemas franceses, e trátase da etapa máis arcaica da ficción literaria.

Na era 816 (ano 778), Carlo(magno) chegou a Zaragoza. O tiña doce sobriños, cada un dos cales tiña 3000 cabaleiros cos seus peóns. Os seus nomes eran Roldán, Bertrán, Roger, Guillermo, Oliveros e o bispo Turpín. Cada un deles servía ao rei un mes co seu séquito. Aconteceu que o rei parou co seu exército en Zaragoza. Despois dun tempo, os seus aconselláronlle que reunise moitas provisións para que o exército non morrese de fame, ou se non, regresar a casa. Isto último foi feito. Ao rei pareceulle ben que, para o ben dos homes do exército, Roldán, un forte guerreiro, e os seus fosen na retagarda. Roldán foi matado as xentes sarracenas cando o exército pasaba o porto de Sicera en Roncesvalles.

Cantar de Roncesvalles

[Despois da sanguenta derrota da súa retagarda, Carlomagno lamenta sobre o cadáver de Turpino,
arcebispo de Reims, no campo de Roncesvalles]

1. raçonóse con ella, como si fuese bivo:
2. «Bueno pora las armas, mejor pora ante Jesuchristo,
3. »consejador de pecadores e dar... tanto ...da...
4. »el cuerpo priso matirio por que le... dino
5. »¨Mas quién aoncseyará este viejo mesquino,
6. »que finca en grant cuita con moros en periglo!»
7. Aquí clamó sus escuderos Carlos el enperante:
8. «Sacat al arçebispo desta mortaldade!
9. »Levémosle a su tierra a Flanderes la ciudade.»
10. El enperador andava catando por la mortaldade;
11. Vido en la plaça Oliveros o yaze
12. el escudo crebantado por medio del braçale;
13. non vio sano en éll quanto un dinero cabe;
14. tornado yaze a orient, como lo puso Roldáne.
15. El buen enperador mandó la cabeça alçare
16. que la linpiasen la cara del polvo e de la sangre.
17. Como si fuese bivo, començólo de preguntare:
18. «Digádesme, don Oliveros, cavallero naturale,
19. « dó dexastes a Roldán? digádesme la verdade.
20. »Quando voz fiz conpanneros diéstesme tal omenaje
21. »por que nunca en vuestra vida no fuésedes partidos máes
22. »Dizímelo, don Oliveros, dó lo iré buscare?
23. »Yo demandava por don Roldán a la priesa tan grande.
24. »Ya mi sobrino, dónt vos iré buscare?»
25. Vío un colpe que fizo don Roldáne:

26. «Esto fizo con cueyta con grant dolor que aviáe.»
27. Estonz alçó los ojos, cató cabo adelante,
28. vido a don Roldán acostado a un pilare,
29. como se acostó a la ora de finare
30. El rey quando lo vido, oít lo que faze,
31. arriba alço las manos, por las barbas tirare,
32. por las barbas floridas bermeja salía la sangre;
33. essa ora el buen rey oít lo que diráde,
34. diz: «Muerto es mio sobrino, el buen de don Roldáne!
35. »Aquí veo atal cosa que nunca vi tan grande;
36. »yo era pora morir, e vos pora escapare.
37. »Tanto buen amigo vos me soliádes ganare;
38. »Por vuestra amor arriba muchos me solián amare;
39. »pues vos sodes muerto, sobrino, buscar me an todo male.
40. »asaz veo una cosa que sé que es verdade:
41. »que la vuestra alma bien sé que es en buen logare;
42. »Mas atal viejo mezquino, ¨agora que faráde?
43. »Oi é perdido esfuerço con que solía ganare.
44. »Ai, mi sobrino, non me queredes fablare!
45. »Non vos veo colpe nin lançada po que oviésedes male,
46. »por esso non vos creo que muerto sodes, don Roldáne.
47. »Dexamos vos a çaga donde prisiestes male;
48. »las mesnadas e los pares anbos van alláe
49. »con vos, e amigo por amor de a vos guardare!
50. »Sobrino, ¨por esso non me queredes fablare?
51. »Pues vos sodes muerto, Fançia poco vale.
52. »Mio sobrino, ante que finásedes era yo pora morir máes.
53. »Atal viejo meçquino, qui lo conseyerade?
54. »Quando fui mançebo de la primera edade,
55. »quis andar ganar preçio de Francia, de mi tierra natural[e];
56. »fuime a Toledo a servir al rey Galafre
57. »que ganase a Durandarte large;
58. »ganéla de moros quando maté a Braymante,
59. »dila a vos, sobrino, con tal omenage
60. »que con vuestras manos non la diésedes a nadi;
61. »saquéla de moros, vos tornástela alláe.
62. »Dios vos perdone, que non podieste máes!
63. »Con vuestra rencura el coraçón me quiere crebare.
64. »Salíme de Françia a tierra estranna morare
65. »por conquerir proveza e demandar linaje;
66. »acabé a Galiana, a la muger leale.
67. »Naçiestes, mi sobrino; a diezesiete annos de edade,
68. »fizvos cavallero a un preçio tan grande.

69. »Metím al camino, pasé ata la mare,
70. pasé Jerusalem, fasta la fuent Jordane;
71. »corriémos las tierras della e della parte.
72. »Con vos conquís Turquía e Roma a priessa dava.
73. »Con vuestro esfuerço arriba entramos en Espanna,
74. »matastes los moros e las tierras ganávas,
75. »adobé los caminos del apostol Santiague;
76. »non conquís a çaragoça, ont me ferió tal lançada.
77. »Con tal duelo estó, sobrino, agora non fués bivo!
78. »Agora plogués al Criador, a mi sennor Jesuchristo,
79. »que finase en este logar, que me levase contigo
80. »dizir me ias las nuevas, cada uno como fizo.»
81. El rey quando esto dixo, cayó esmortecido.
82. Dexemos al rey Karlos fablemos de ale,
83. digamos del duc Aymón, Pedro de don Rinalte.
84. Vido yazer su fijo entre las mortaldades;
85. despennós del cavallo, tan grant duelo que faze,
86. alçóli la cabeça, odredes lo que diráde:
87. «Fijo, vuestras mannas, ¨qui las podriá contare?
88. »que cuerpo tan caboso omen non vió otro tale.
89. »Vos fuérades pora bivir, e yo pora morir máes!
90. »Mas atal viejo mezquino siempre avrá male.
91. »Por qué más me conuerto por que perdoneste a Roldáne.
92. »Finastes sobre moros, vuestra alma es en buen logare!
93. »¨Quí levará los mandados a vuestra madre a las tierras de Moltalbane?»
94. El duc faziendo su duelo muyt grande,
95. veniáli el mandado que yaziá esmortecido el emperante.
96. Mandó sacar el fijo de entre las mortaldades.
97. Veniá el duc Aymón, e ese duc de Bretanna
98. E el caballero Belart, el fi de Terrín d'Ardanna;
99. vidieron al rey esmortecido do estava,
100. prenden agua fría, al rei con ella davan.

Ningún comentario:

Publicar un comentario

Nota: só un membro deste blog pode publicar comentarios.